Jelonkowate

Jelonkowate (Lucanidae) – rodzina chrząszczy z podrzędu wielożernych i nadrodziny żuków. Obejmuje około 1200 znanych gatunków. Jest kosmopolityczna, ale najliczniej reprezentowana w tropikalnej Azji. Larwy żerują w spróchniałych pniach, kłodach i korzeniach roślin liściastych, a rzadziej iglastych. Dorosłe samce wielu gatunków mają duże, uzbrojone żuwaczki, służące do walk o samice. Liczne gatunki są zagrożone wyginięciem.

Przedstawiciele rodziny znani są ze wszystkich krain zoogeograficznych (takson kosmopolityczny), ale najliczniej reprezentowani są w krainie orientalnej (tropikalna Azja). W Ameryce Północnej stwierdzono 24 gatunki z 8 rodzajów. W Europie występuje 14 gatunków z 6 rodzajów: ciołek (Dorcus), dębosz (Aesalus), jelonek (Lucanus), kostrzeń (Sinodendron), wynurt (Ceruchus) i zakliniec (Platycerus). W Polsce występuje 7 gatunków, reprezentujących wszystkie 6 rodzajów (zobacz: jelonkowate Polski).

Liczne gatunki jelonkowatych znalazły się w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody. W kategorii krytycznie zagrożonych (CR) znajdują się Colophon berrisfordi, Colophon cassoni, Colophon montisatris i Colophon primosi, w kategorii zagrożonych (EN):Colophon barnardi, Colophon eastmani, Colophon haughtoni, Colophon thunbergii, Colophon whitei, Dorcus alexisi, w kategorii narażonych (VU): Colophon cameroni, Colophon neli, Colophon stokoei, Colophon westwoodi, Dorcus mudimon, Lucanus busignyi, a kategorii bliskich zagrożenia (NT): wynurt lśniący.

W Polsce od 2017 dębosz żukowaty, wynurt lśniący i jelonek rogacz objęte są częściową ochroną gatunkową. Natomiast na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce znalazły się w kategorii zagrożonych (EN): dębosz żukowaty i jelonek rogacz, a w kategorii narażonych (VU) ciołek matowy i wynurt lśniący.