Plestiodon longirostris
Królestwo
Gromada
Podtyp
Klasa
Rząd
Rodzina
Rodzaj
GATUNEK
Plestiodon longirostris

Plestiodon longirostris – gatunek krytycznie zagrożonej zagrożonej wyginięciem jaszczurki z rodziny scynkowatych (Scincidae). Jest niewielka i mocno zbudowana, długość jej ciała wraz z ogonem może przekraczać 17 cm. Występuje endemicznie na archipelagu Bermudów, gdzie jeszcze w XIX wieku była bardzo pospolita. Ze względu na zajmowanie jej siedlisk przez ludzi oraz introdukcję drapieżników liczebność gatunku gwałtownie spadła, obecnie populacja liczy jedynie kilkaset osobników. Analizy molekularne sugerują, że P. longirostris jest ostatnim żyjącym przedstawicielem linii ewolucyjnej północnoamerykańskich scynków z rodzaju Plestiodon, która oddzieliła się od pozostałych jaszczurek należących do tego rodzaju co najmniej 11,5 mln lat temu. Odnalezione skamieniałości dowodzą, że pod względem morfologii układu kostnego gatunek ten nie zmienił się od ponad 400 tys. lat.

Wygląd

Plestiodon longirostris jest niewielką, mocno zbudowaną jaszczurką. Dorosłe osobniki od pyska do kloaki mierzą średnio 7,5–8,5 cm. Długość ciała wraz z ogonem może przekraczać 17 cm. Ogólną budową P. longirostris przypomina P. laticeps, ma jednak od niego grubszy ogon oraz węższy i bardziej wydłużony pysk. Łuski są niewielkie, w szczególności te znajdujące się po bokach ciała. U P. longirostris występuje 39–42 rzędów łusek – o około 10 więcej niż u P. laticeps. Ubarwienie waha się od rdzawego do brązowego, nieco bledsze na ogonie. Po bokach tułowia jest ono ciemniejsze, a na spodniej stronie ciała jaśniejsze – brzuch niebiesko-zielony, a podgardle i podbródek – żółtawe. Osobniki niedawno wyklute i młodociane są jasnobrązowe i mają kremowe i czarne pasy biegnące po bokach ciała. U samic pasy te są widoczne dłużej niż u samców, lecz w końcu również zanikają. Ogon młodych jaszczurek jest błękitny, jednak z wiekiem ciemnieje, aż osiągnie barwę brązową lub czarną. Dymorfizm płciowy jest mało wyraźny – samce mają stosunkowo szersze głowy w porównaniu do szyi, niż samice.

Geografia

Regions Regiony
Strefy biogeograficzne

Biom

Nawyki i styl życia

Biologia i ekologia gatunku są słabo poznane. Plestiodon longirostris zasiedla głównie przybrzeżne klify. Jaszczurki te nie wspinają się na drzewa, jednak pazurzastymi kończynami potrafią kopać nory, w których chronią się przed potencjalnymi drapieżnikami lub poszukują pożywienia. Pokarmu szukają głównie na ziemi lub pod kamieniami, żywią się głównie owadami, takimi jak świerszczowate, chrząszcze i karaczanowate, oraz lądowymi skorupiakami, m.in. należącymi do rodziny Armadillidiidae, niektóre zjadają również owoce kaktusów. Opisano obecność w jelitach P. longirostris „kilku mrówek” o nieustalonej przynależności gatunkowej. Skamieniałości tych scynków odnaleziono wśród szczątków kolonii albatrosów, co sugeruje, że scynki mogły zjadać ciała martwych ptaków oraz polować na owady pożywiające się padliną albatrosów. Również współcześnie jaszczurki te przebywają w pobliżu gniazd ptaków morskich, gdzie żywią się zniszczonymi jajami, szczątkami ptaków, ryb lub kałamarnic. Młode osobniki uważa się za wyłącznie owadożerne.

Pokaż więcej

P. longirostris są aktywne przez cały rok, jednak dawniej sądzono, że hibernują w okresie zimy, gdyż większą aktywność wykazują w miesiącach letnich. Okres rozrodczy odbywa się w kwietniu lub maju. Po złożeniu jaj samica opiekuje się nimi przez 6–7 tygodni, w trakcie których nie opuszcza nory. Po wykluciu młode scynki są przeganiane przez matkę. Plestiodon longirostris może żyć stosunkowo długo – niektóre z zaobrączkowanych osobników obserwowano 27 lat później. Wstępne analizy mikrosatelitarne wskazują na niską różnorodność genetyczną populacji tego scynka.

Herpetofauna Bermudów jest stosunkowo uboga i obejmuje przeważnie gatunki introdukowane. Należą do niej trzy gatunki płazów i trzynaście gatunków gadów: pięć – jaszczurek, pięć – żółwi morskich, dwa – żółwi błotnych i żółw Hesperotestudo bermudae, wymarły w plejstocenie, około 300 000 lat temu. Oprócz Plestiodon longirostris na Bermudach występują również cztery gatunki jaszczurek z rodzaju AnolisA. grahami, A. leachii, A. extremus i A. sagrei. P. longirostris to jeden z dwóch żyjących współcześnie rodzimych niemorskich kręgowców Bermudów – dowody paleontologiczne i genetyczne sugerują, że drugim jest żółw diamentowy, który w naturalny sposób skolonizował ten archipelag pomiędzy 3000 a 400 laty temu.

Pokaż mniej
Styl życia

Populacja

Zagrożenia ludnościowe

Skamieniałości Plestiodon longirostris odnaleziono w różnych osadach, w niektórych z nich występowały powszechnie. Jeszcze Jones w 1861 roku opisywał ten gatunek jako bardzo pospolity. Ze względu na utratę siedlisk i introdukcję nierodzimych gatunków jego liczebność gwałtownie spadła, a od 1996 roku w sporządzanej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jest klasyfikowany jako gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem. Według badań Johna Davenporta i współpracowników (2001) największa populacja scynka występuje na wyspie Southampton. Liczebność tejże oszacowano wówczas na około 400 osobników. Jej odizolowanie od ludzi i drapieżników jest kluczowe dla jej utrzymania. Znacznie mniejsza populacja występuje na wyspie Nonsuch – obejmuje ona głównie duże, stare jaszczurki, często okaleczone, żyjące w pobliżu siedzib ludzkich. Wyspa Nonsuch jest rezerwatem przyrody, jednak występują na niej zagrażające P. longirostris anolisy, drapieżne ptaki i ropuchy agi, dlatego – mimo iż scynki rozmnażają się na tej wyspie – niewiele z nich osiąga dorosłość. Poza Southampton i Nonsuch populacje P. longirostris żyją również na wyspach Inner Pear (52 osobniki), Charles (123), Palm (44) oraz w rezerwacie w Spittal Pond (124).

Pokaż więcej

Scynkom zagraża głównie utrata siedlisk wynikająca z zajmowania przez ludzi obszarów przeznaczonych na tereny rolnicze lub pod budowę domów i ogrodów. Spadek liczebności P. longirostris zanotowano również w rezerwatach, gdzie zagrażają im introdukowane lub reintrodukowane drapieżniki, takie jak wprowadzony w 1957 roku bentewi wielki lub ślepowron żółtoczelny, którego sprowadzono w latach 1976–1978, by zastąpił wymarłą bermudzką czaplę Nyctanassa carcinocatactes. Na scynki polują również ropuchy agi, a od czasu do czasu także trzy gatunki anolisów. Mimo to wpływ tych jaszczurek na P. longirostris jest umiarkowany – głównie dlatego, że występują raczej w nadrzewnych, a nie lądowych siedliskach. Prawdopodobnie większym zagrożeniem jest A. sagrei, który prowadzi bardziej lądowy tryb życia i mógłby polować na niedawno wyklute scynki. Jak dotąd nie stwierdzono współwystępowania tych dwóch gatunków na jednym obszarze, jednak w niektórych miejscach ich zasięgi są oddalone o nie więcej niż 0,5 km. W razie zagrożenia P. longirostris potrafią odrzucać ogon – u kilku osobników stwierdzono rozdwojony ogon, co świadczy o zaburzeniach podczas jego regeneracji. Na terenach zasiedlanych przez ludzi na śmiertelność scynków wpływają wyrzucone butelki i puszki – jaszczurki niekiedy wchodzą do środka i, nie potrafiąc się z nich wydostać, giną z głodu, pragnienia lub przegrzania.

Nie istnieją przepisy chroniące konkretnie P. longirostris, gatunek ten jest jednak chroniony na mocy Protected Species Act (ang. ustawa o gatunkach chronionych) z 2003 roku. W Bermuda Aquarium Museum and Zoo prowadzony był program ochrony tych scynków (Bermuda Skink Project), obejmujący m.in. chwytanie jaszczurek i rozmnażanie ich w niewoli.

Pokaż mniej

Bibliografia

1. Plestiodon longirostris artykuł w Wikipedii - https://pl.wikipedia.org/wiki/Plestiodon_longirostris
2. Plestiodon longirostris Na stronie Redlist IUCN - https://www.iucnredlist.org/species/8218/12900393

Więcej fascynujących zwierząt do poznania