Kalkoengier
De roodkopgier of kalkoengier (Cathartes aura) is een vogel uit de familie van de gieren van de Nieuwe Wereld (Cathartidae), en van deze familie de soort met het grootste verspreidingsgebied, dat loopt van het zuiden van Canada tot aan Vuurland, de zuidelijkste punt van Zuid-Amerika, en overlapt het leefgebied van de overige Amerikaanse gieren, waaronder de kleine en grote geelkopgier en de zwarte gier.
De habitat van de roodkopgier bestaat uit een verscheidenheid aan open en halfopen terreinen. Een groot dagdeel foerageert hij, waarbij hij zo veel mogelijk gebruikmaakt van thermiek. De roodkopgier is een aaseter die zich vrijwel alleen met kadavers voedt. Die vindt hij niet alleen op het zicht, zoals alle gieren doen, maar ook op de geur. De roodkopgier is in staat om op grote afstand de gassen te onderscheiden die bij de ontbinding vrijkomen. Zo kan hij ook kleine en goed verborgen kadavers vinden, waardoor hij een belangrijke niche invult in zijn ecosysteem.
Da
DagdierenVl
Vleesetende dierenEen carnivoor of vleeseter is in de ecologie een willekeurig organisme dat uitsluitend dierlijk weefsel als voedsel gebruikt. Dit weefsel kan zowel...
Aa
AaseterEen aaseter is een dier dat leeft van dierlijke resten, en niet zelf op voedsel jaagt. Aaseters kunnen groot of klein zijn. Veel insecten zijn bijv...
Te
TerrestrischeBo
BoombewonendeRo
RoofdierenPredatie is het vangen, doden en opeten door een organisme, meestal een dier, van een ander dier, het prooidier. Predatoren worden ook natuurlijke ...
Zw
ZweefvogelsAl
Altrische dierenNo
NomadischCo
CongregatoirEi
EierleggendOviparie is het verschijnsel dat dieren zich voortplanten door middel van het leggen van eieren. Anders dan bij vivipare (levendbarende) dieren ont...
Zw
ZweefvogelsMo
Monogame dierenMonogamie is het aangaan van een relatie met één partner.Wanneer iemand meerdere malen achtereenvolgens één partner tegelijkertijd heeft, wordt...
So
Sociale dierenSa
SamenscholendeGe
Gedeeltelijke migrantT
begint metAm
Amerikaanse Staten dierenDe roodkopgier behoort tot de grotere vogels van Amerika. Een volwassen vogel heeft een lichaamslengte van 64 tot 81 centimeter en een vleugelspanwijdte van ongeveer 150 tot 180 centimeter. Het gewicht ligt meestal tussen de 0,85 en 2 kilogram. In het noordelijkste deel van het verspreidingsgebied zijn roodkopgieren gemiddeld groter dan die in het Neotropisch gebied. Er is weinig seksuele dimorfie, zowel in afmetingen als in het verenkleed.
Het verenkleed is overwegend bruinzwart. De slagpennen van de brede vleugels zijn aan de onderzijde zilvergrijs. De relatief kleine kop van de roodkopgier is rood en heeft weinig tot geen veren. Een volwassen vogel heeft soms witte tuberkels op de teugel voor zijn ogen, die zich uitbreiden naarmate hij ouder wordt. Ook de naakte nek vertoont bij het ouder worden meer rimpels.
Het oog heeft een onvolledige rij wimpers op het bovenste ooglid en twee rijen op het onderste. De iris heeft een grijsbruine kleur. De korte, ivoorkleurige snavel heeft een forse, haakvormige punt. Net als alle Amerikaanse gieren heeft de roodkopgier geen neustussenschot; men kan zijdelings dwars door de neusgaten kijken.
De huid van de poten is roze, maar meestal bedekt met witte sporen van uitwerpselen. De voeten zijn plat, relatief zwak en voorzien van vrij botte klauwen. Ze zijn hierdoor weinig geschikt voor het vastgrijpen van grote stukken aas.
De habitat van de roodkopgier bestaat voornamelijk uit open en halfopen terreinen, zoals bossen, kreupelhout, weilanden, stedelijk gebied en woestijnen. Hij houdt zich bij voorkeur op in relatief open gebieden met voldoende bomen, zoals akkerland en savannes. Ook blijft hij doorgaans in de buurt van rivieren, meren of de oceaankust. Tijdens het foerageren komt de roodkopgier regelmatig in de buurt van mensen. In sommige gebieden is hij algemener in de omgeving van dorpen en nederzettingen dan in de wildernis.
>. De migrerende gieren vormen dan zwermen die kunnen uitgroeien tot enkele duizenden vogels.
De habitat van de roodkopgier bestaat voornamelijk uit open en halfopen terreinen, zoals bossen, kreupelhout, weilanden, stedelijk gebied en woestijnen. Hij houdt zich bij voorkeur op in relatief open gebieden met voldoende bomen, zoals akkerland en savannes. Ook blijft hij doorgaans in de buurt van rivieren, meren of de oceaankust. Tijdens het foerageren komt de roodkopgier regelmatig in de buurt van mensen. In sommige gebieden is hij algemener in de omgeving van dorpen en nederzettingen dan in de wildernis.
De roodkopgier vermijdt dichtbeboste gebieden, maar kan zich dankzij zijn goede reukzin ook hier handhaven. Hierdoor heeft hij zijn verspreidingsgebied verder naar het noorden kunnen uitbreiden dan de zwarte gier, die in veel overlappende gebieden juist talrijker is.
De roodkopgier is een sociale vogel, die in tegenstelling tot de zwarte gier zelden agressief is tegenover mensen. Buiten het broedseizoen komen groepen roodkopgieren bijeen om te roesten. De grootte van zo'n groep varieert van een kleine familie tot honderden vogels. Zwarte gieren delen regelmatig dezelfde roestplaats. Hoewel de roodkopgier in grotten en op kliffen broedt, gebruikt hij die locaties nooit buiten het broedseizoen. De vogels roesten bij voorkeur op dode of kale bomen, maar ook op watertorens en andere bouwwerken. 's Nachts daalt hun lichaamstemperatuur zes graden naar 34°C, tegen onderkoeling aan. Twee uur na zonsopgang vertrekken de eerste vogels om individueel te foerageren.
Het voedsel van de roodkopgier bestaat voornamelijk uit kadavers, van kleine vogels, amfibieën en reptielen tot grote grazers. Hij doodt zelden of nooit zijn prooi, in tegenstelling tot de zwarte gier. De roodkopgier vertoont een voorkeur voor dieren die nog niet in een vergevorderde staat van ontbinding zijn. Hij heeft echter geen sterke snavel en moet soms wachten tot de huid genoeg is vergaan. De zachte delen worden het eerst gegeten en sommige organen worden zo veel mogelijk vermeden.
De roodkopgier is een opportunist. Hij wordt vaak langs de weg gezien, waar hij zich voedt met aangereden dieren. Ook bezoekt de vogel grote meren of rivieren, waar hij op zoek gaat naar aangespoelde vissen. De roodkopgier voedt zich sporadisch met ongewervelde dieren of plantaardig voedsel.
Tijdens het foerageren gebruikt de roodkopgier zijn scherpe gezichtsvermogen, maar lijkt nog meer af te gaan op zijn goed ontwikkelde reukzin. Zijn vermogen om geuren nauwkeurig te traceren stelt de roodkopgier in staat om in een verscheidenheid aan habitats te foerageren. Ook kadavers die onder de bladeren liggen weet hij te vinden. De roodkopgier vliegt in min of meer open gebieden vaak laag boven de grond en bij een woud tot onder de bovenste boomlaag. De roodkopgier let ook op foeragerende grote geelkopgieren, omdat die nog beter ruiken. Zwarte gieren, andescondors (Vultur gryphus), Californische condors (Gymnogyps californianus) en koningsgieren (Sarcoramphus papa) missen een goed ontwikkelde reukzin en volgen daarom de roodkop- en geelkopgieren.
Wanneer een roodkopgier een kadaver heeft gelokaliseerd, cirkelt hij een aantal keer in de lucht voor hij afdaalt. Zo laat hij zijn familieleden weten dat hij voedsel heeft gevonden. Bij het kadaver gedraagt de roodkopgier zich territorialer tegenover soortgenoten dan bijvoorbeeld de zwarte gier. Eerder gearriveerde geelkopgieren worden doorgaans weggejaagd en roodkopgieren die later arriveren wachten in de regel hun beurt af. Wanneer ze dit niet doen worden ze meestal verjaagd. Bij grote kadavers kunnen meerdere roodkopgieren tegelijk eten. Hierbij kiezen de dominante mannetjes de beste stukken uit.
In de pikorde bij een kadaver staat de roodkopgier onder de zwarte gier, de koningsgier en de condors. Hier is sprake van een symbiotische relatie, met name als het gaat om grotere kadavers. De grote aaseters hebben sterkere snavels, dus wanneer zij klaar zijn is het vlees zodanig verscheurd dat de roodkopgier zich makkelijk kan voeden. Dit gaat niet op bij kleine kadavers. Hier wordt de roodkopgier verjaagd door zwarte gieren en andere roofvogels als caracara's en bandstaartbuizerds.
Net als alle gieren speelt de roodkopgier dankzij zijn voedingsgewoonten een belangrijke rol in het ecosysteem. Hij verwijdert karkassen voordat ze een broeinest van ziektes worden. Zo stopt hij onder andere de verspreiding van botulisme, miltvuur, cholera, salmonella en varkenspest. Doordat de roodkopgier ook kleine en goed verborgen kadavers weet te vinden, vervult hij een belangrijke niche in een groot deel van zijn leefgebied.
Het broedseizoen van de roodkopgier varieert met de breedtegraad. In Brits-Columbia in Canada broedt de roodkopgier van begin april tot eind augustus. In Georgia, in het zuiden van de Verenigde Staten, loopt het broedseizoen van maart tot juni, met een piek in april en mei. Op Trinidad broedt de roodkopgier van november tot maart en op de Falklandeilanden van midden september tot eind oktober.
De balts bestaat uit meerdere rituelen. Op de grond voeren meerdere vogels gezamenlijk een rondedans van kleine sprongen uit, waarbij ze hun vleugels half uitspreiden. Koppels achtervolgen elkaar op korte afstand in de lucht. De leidende vogel zwenkt, duikt en klapwiekt ongeveer een minuut lang, waarop beide vogels kort pauzeren. De gieren herhalen deze achtervolgingen tot wel drie uur achter elkaar.
De nestplaats bevindt zich op een moeilijk te bereiken plek, zoals een rotsklif, een grot, een holle boom, dicht struikgewas, een verlaten roofvogelnest of een leegstaand gebouw. Meestal kiest de roodkopgier een locatie die aanmerkelijk kouder is dan de omgeving en op grote afstand ligt van verkeerswegen of andere plaatsen met kans op verstoring.
Net als alle gieren van de Nieuwe Wereld bouwt de roodkopgier geen nest; de eieren worden op de kale grond gelegd. Hoogstens worden wat bladeren of grond weggeschraapt of wordt er een hoopje gemaakt van planten en rot hout. Een nestplaats kan meer dan tien jaar achtereenvolgens worden gebruikt.
Een koppel roodkopgieren brengt gewoonlijk elk jaar twee nestlingen groot. Soms wordt er slechts één ei gelegd, en zeer zelden drie. De eieren zijn crèmekleurig met bruine of paarse vlekken aan de dikkere zijde. Een roodkopgierei meet 6,5 tot 7,5 bij 4,4 tot 5,3 centimeter.
De ouders broeden om beurten en na 28 tot 41 dagen komen de eieren uit. De juvenielen zijn nestblijvers en worden door de ouders gevoerd. Doordat de roodkopgier zwakke poten heeft, kan hij geen kadavers naar het nest brengen. In plaats daarvan voert hij de jongen met voedsel uit zijn krop.
Wanneer een van de ouders op het nest wordt bedreigd, zal deze vluchten, over de indringer braken of zich dood houden. De nestlingen verdedigen zich door zacht te sissen, schijnaanvallen uit te voeren of gericht te braken.
De roodkopgier heeft relatief weinig natuurlijke vijanden. Jonge en volwassen vogels vallen incidenteel ten prooi aan Amerikaanse oehoe's, roodstaartbuizerds, steenarenden en Amerikaanse zeearenden, terwijl kleine zoogdieren als wasberen en opossums zich soms voeden met de eieren en nestlingen.
De voornaamste vorm van zelfverdediging is het uitbraken van halfverteerd voedsel. De stank weerhoudt de meeste predatoren ervan dichterbij te komen. Als de belager dicht is genaderd, zal de roodkopgier vaak proberen om in zijn gezicht te braken. Net als veel andere gieren braakt de roodkopgier zijn voedsel soms ook uit om makkelijker weg te kunnen vliegen.
Vroeger werden gieren in Amerika bedreigd door de ophoping van DDT in hun lichaam, wat resulteerde in een te dunne eierschaal, waardoor eieren kunnen breken tijdens het uitbroeden. Tegenwoordig is DDT in de meeste Amerikaanse landen verboden en vormt het geen ernstige bedreiging meer voor de roodkopgier.
Loodvergiftiging is daarentegen nog altijd een bedreiging. Gieren kunnen lood binnenkrijgen wanneer ze eten van geschoten wild. Hun lichaamssappen kunnen veel schadelijke stoffen neutraliseren, maar dat geldt niet voor dit element. Uiteindelijk wordt het in het bloed opgenomen, vaak met de dood tot gevolg.
Sommige veeboeren menen dat de roodkopgier met zijn poten ziektes verspreidt, zoals varkenspest en miltvuur. Om deze reden wordt hij vergiftigd en bejaagd. Ook is hij soms ten onrechte beschuldigd van het doden van pasgeboren kalveren. Deze worden weleens gedood door zwarte gieren, waarna roodkopgieren zich te goed doen aan de restanten.
De kans dat de roodkopgier uitsterft is volgens het IUCN zeer gering. Desondanks wordt hij in een groot deel van zijn leefgebied beschermd, waaronder in Verenigde Staten, Canada en Mexico. In de Verenigde Staten is het illegaal om een roodkopgier te vangen of te doden. Hij mag alleen in gevangenschap worden gehouden als hij gewond is of niet in staat om in het wild te overleven. Een overtreding kan een boete tot $ 15.000 opleveren of een gevangenisstraf tot zes maanden.
De roodkopgier is in een groot deel van zijn omvangrijke verspreidingsgebied een talrijke broedvogel. In Noord-Amerika heeft hij zijn leefgebied de afgelopen twee eeuwen almaar verder naar het noorden uitgebreid. Tijdens hun expeditie in 1804 troffen Lewis en Clark de vogel in grote aantallen aan in de Rocky Mountains en langs de rivier de Columbia. Langs de noordwestelijke kust van Noord-Amerika was het in die tijd echter een zeer zeldzame vogel.
In 1908 had de roodkopgier zijn leefgebied in het noorden uitgebreid tot in New Jersey. In de jaren 1920 broedde hij ook in relatief grote aantallen in New York. De ornitholoog Winsor Marrett Tyler noemde de roodkopgier in 1937 "de belangrijkste aasetende vogel van de Verenigde Staten". Sinds 1945 broedt de roodkopgier ook in de omgeving van de Grote Meren en vanaf 1955 ook in Canada. Volgens de North American Breeding Bird Survey is de populatiegrootte in Noord-Amerika ook tussen 1966 en 2014 steeds verder toegenomen.
Tegenwoordig is de roodkopgier een van de meest algemene grote roofvogels van Noord-Amerika. De organisatie Partners in Flight schatte de totale broedpopulatie in 2017 op 18 miljoen. Hiervan zou 28% minstens een deel van het jaar in de Verenigde Staten doorbrengen, 9% in Mexico en 1% broedend in Canada. De soort staat als 'Niet Bedreigd' (LC of Least Concern) geklasseerd op de Rode Lijst van de IUCN.
