Węgorz ryżowy (Monopterus albus) – gatunek ryby z rodziny szczelinowatych (Synbranchidae). Zamieszkuje tereny Azji, w większości Chiny. Nie jest zagrożony wyginięciem, w niektórych częściach świata uznawany za gatunek inwazyjny (np. na Hawajach), zagrażający niektórym gatunkom. Ryba hodowana zarówno w akwariach, jak i sprzedawana jako ryba konsumpcyjna.
Długość ciała od 40 do 100 cm. Ciało długie, powyginane, koloru ciemnego. Ciało nie posiada łusek, zamiast tego skórę, którą okrywa duża warstwa śluzu. Głowa jest mocno zaokrąglona. Płetwy są mocno zredukowane, wręcz niewidoczne; piersiowe i brzuszne są całkowicie zredukowane, zaś ogonowa i odbytowa słabo widoczna. Cechą odróżniającą ten gatunek od innych ryb jest położenie skrzeli – są V-kształtne, położone na brodzie, nie po bokach głowy jak w przypadku innych ryb doskonałokostnych.
Występuje na terenach Azji, w Indiach, Chinach, Tajlandii, Japonii i innych azjatyckich wyspach. Zasiedla subtropikalne oraz tropikalne tereny Azji, zbiorniki takie jak jeziora, pola ryżowe, rzeki, kanały, rowy melioracyjne, strumyki i inne płytkie zbiorniki. Gatunek ten zasiedla wody wolno płynące (bardziej stojące), ubogie w tlen. Ryba ta potrafi bowiem oddychać powietrzem atmosferycznym, potrafi także całkiem dobrze poruszać (wić) się po lądzie. Wymiana gazowa na lądzie powstaje w wyniku pobierania tlenu przez komórki skóry (szczególnie w okolicach skrzeli i policzków). Z powodu swej plastyczności został zawleczony na Hawaje, gdzie obecnie jest bardzo poważnym szkodnikiem.
Węgorz ryżowy odżywia się dużymi bezkręgowcami, rybami i płazami.
Tarło odbywa się w płytkiej wodzie, w marcu i wrześniu (na jeden rok przypadają dwa tarła). Samiec buduje pieniste gniazdo w płytkiej wodzie i zwabia samice, następnie dochodzi do tarła. Na jedną samicę może przypadać 589 ziarn ikry, czasem więcej. W jajnikach samicy rozwijają się jaja, które czasem są w różnych stadiach rozwoju. Rozwój gonad składa się z 6 etapów, etap nie jest jednolity. Wyklute larwy mają zdolność do zmiany płci; z czasem samice mogą zamienić się w samce.
W jednym z badań samice były karmione smalcem oraz olejami (rybimi i lnianymi). W zależności od diety, lęg był większy lub zwiększała się przeżywalność larw.
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje węgorza ryżowego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern), ze względu na duży zasięg występowania i swą plastyczność. Liczebność populacji nie jest znana, podobnie jak jej trend, ale ryba ta jest stosunkowo liczna.
Pomimo podłużnego kształtu i śliskiej skóry nie wygląda raczej na rybę konsumpcyjną. Jest to jednak bardzo ceniona ryba w swej ojczyźnie, często jest zjadana przez miejscową ludność, która uważa tą rybę za pożywną i smaczną. Hodowla tej ryby nie uchodzi za trudną ani drogą, azjatyccy farmerzy często przechowują te ryby na zalanych polach ryżowych. Chińczycy tak związali się z tym stworzeniem, że często chińscy emigranci zabierali te ryby ze sobą na obczyznę. Ponadto, ryba jest używana także w medycynie chińskiej oraz w laboratoriach. Hodowana czasem jako ryba akwariowa.
Zwierzę to jest nosicielem nicienia z gatunku Gnathostoma spinigerum. Niedogotowane lub niedobrze przyrządzone mięso może zawierać te pasożyty, które mogą zaatakować organizm ludzki i wywołać chorobę zwaną gnathostomiasis. Choroba ta może być niekiedy śmiertelna dla człowieka.
