Koczkodan rudoogonowy, koczkodan askanius (Cercopithecus ascanius) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Długość ciała (bez ogona) samic 34–48,5 cm, samców 43–51,5 cm, długość ogona samic 54–79 cm, samców 60–92 cm; masa ciała samic 1,8–4 kg, samców 3–6 kg. Głowa czarna, z charakterystycznymi białymi plamami na nosie i policzkach. Reszta ciała brązowo-szaro-czarna. Spód ogona kasztanowy. Młode zwierzęta są szare i nie mają plam na policzkach. Są towarzyskie - często bawią się między sobą, a także z innymi gatunkami małp.
Koczkodan rudoogonowy występuje w środkowo-zachodniej Afryce zamieszkując w zależności od podgatunku:
Koczkodany prowadzą dzienny tryb życia, najbardziej aktywne są wczesnym rankiem i późnym popołudniem. Żyją w niewielkich grupach składających się zazwyczaj z jednego samca i 11-13 samic. Samice całe życie spędzają w jednym stadzie, samce wędrują, dołączając do różnych grup, a czasem łącząc się w wyłącznie samcze grupy. Terytorium jednego stada wynosi ok. 120 hektarów. Zwierzęta porozumiewają się ze sobą za pomocą dźwięków, zapachów, dotyku, a także języka ciała. Żywią się głównie owocami, dietę uzupełniają liśćmi, kwiatami, pączkami, owadami. Dorosłe osobniki często zbierają jedzenie w policzkach, by móc je potem zjeść z dala od innych małp.
Sezon rozrodczy trwa cały rok, choć najczęściej małpy rozmnażają się od listopada do lutego. Zwierzęta są poligamiczne - jeden samiec parzy się z kilkoma samicami. Po 6-miesięcznej ciąży samica rodzi jedno młode ważące ok. 0,5 kg. Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku 4-5 lat, samce - 6 lat. Zwierzęta mogą dożyć 30 lat.
Koczkodany są składnikiem diety wielu drapieżników. Polują na nie szympansy, dzikie koty, wojowniki wspaniałe, węże, a także ludzie. Gatunek nie jest zagrożony wyginięciem, największym zagrożeniem dla niego jest wycinka lasów, a także polowania i trutki wykładane na plantacjach owocowych.
