Bojownik syjamski
Bojownik wspaniały, bojownik syjamski (Betta splendens) – gatunek słodkowodnej ryby labiryntowej z rodziny guramiowatych. Bywa hodowany w akwariach.
Bojownik wspaniały jest spotykany na znaczkach pocztowych wielu krajów.
Ciało wydłużone, cylindrycznego kształtu. Płetwa grzbietowa długa i wysoka, zaopatrzona w jeden lub dwa promienie twarde i 10 promieni miękkich. Zajmuje prawie połowę powierzchni grzbietu. Płetwy piersiowe i brzuszne są wąskie i wydłużone. Płetwa odbytowa posiada 2-5 promieni twardych i 21-26 promieni miękkich. Płetwa ogonowa jest w kształcie wachlarzowym, zaokrąglona. Usta grube skierowane ku górze. Uzębiona i mocna szczęka. Aktywność przejawia się w ciągu dnia.
Od 5 tygodnia życia u bojownika rozwija się dodatkowy narząd oddechowy tzw. labirynt (narząd błędnikowy), dzięki któremu może oddychać powietrzem atmosferycznym. Jest rozszerzeniem komory skrzelowej wyposażonym we własne mięśnie. Z tego powodu bojownik wspaniały może przebywać w wodach ubogich w tlen.
Długość ciała 6 -7 cm. Bojowniki przeciętnie żyją około 2 lat. Na długość ich życia duży wpływ ma temperatura wody.
Ubarwienie samca jest różnorodne – brunatne, zielone, czarne, czerwone, niebieskie. Samiec ma większe, wydłużone i ostro zakończone płetwy. U samic płetwy są krótsze i zaokrąglone, jej barwy i kształt ciała są mniej okazałe niż u samca. Czasem zauważalne są też u niej poziome lub pionowe pasy określające nastrój i stan zdrowia ryby. Pysk samca jest szeroko zakończony, samica posiada pysk bardziej spiczasty. Barwy samicy są skromniejsze, na brązowo-żółtym tułowiu widoczne są ciemniejsze podłużne prążki, płetwy są mniej rozwinięte.
Bojownik wspaniały pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej. Ojczyzną jest Półwysep Indochiński i wody z obszaru dorzecza rzeki Mekong i Menam (Tajlandia, Kambodża, Laos, Wietnam). Spotykany również na Półwyspie Malajskim w pobliżu przesmyku Kra. Introdukowany został w innych krajach (Indonezja, Malezja), jak również na innych kontynentach (w Ameryce Południowej: Brazylii, Kolumbii) i w Ameryce Środkowej (Dominikana). Spotykany też na obszarze Florydy w USA.
W jego południowochińskim biotopie można spotkać go w wodach stojących ubogich w tlen, zarośniętych gęstą roślinnością o spokojnym nurcie, w zalewowych sadzawkach, w małych stawach, kanałach irygacyjnych. Spotykany na polach ryżowych i rozlewiskach. Woda zazwyczaj jest miękka, o pH ok. 5,5 i temperaturze miejscami dochodzącej do 30 °C.
Bojownik wspaniały w swym naturalnym środowisku jest gatunkiem narażonym na wyginięcie. Ma to związek z degradacją jego naturalnych siedlisk w wyniku przekształcania gruntów rolnych i terenów miejskich, zatruwaniem ziemi sztucznymi chemikaliami.
Bojownik syjamski (samiec) jest gatunkiem o wojowniczym usposobieniu. Jest bardzo agresywny, gdy jest trzymany razem z innymi samcami ze swojego gatunku. Toczy częste walki między sobą. Po walce płetwy są mocno poszarpane. Rany na ciele i płetwy ulegają dość szybkiej regeneracji.
Podczas toczących się walk, często zdarza się, że jeden z nich ginie, przy bardzo gwałtownej walce zginąć mogą obydwa samce. Bojownik wspaniały w akwarium ogólnym, gdy nie ma innych samców z jego gatunku jest rybą spokojną i dość towarzyską. Samice względem siebie są tolerancyjne.
W naturze bojownik jest gatunkiem drapieżnym, mięsożernym. W ich diecie powinny przeważać pokarmy pochodzenia zwierzęcego, głównie drobne bezkręgowce, larwy owadów, zooplankton.
Zjada rureczniki, larwy komarów, ochotka, wodzień, dafnie, grindale, artemię, narybek innych gatunków ryb,. Nie unika pokarmów mrożonych, jak i suszonych czy liofilizowanych.
W naturalnym środowisku bojownik wspaniały przystępuje do tarła na zasadzie dominacji nad rywalami poprzedzone walkami. Zachowanie to jest wynikiem naturalnego doboru, w którym do rozrodu przystępuje silniejszy osobnik.
W akwarium do rozpłodu należy wybierać młode tarlaki w stosunku 1:1 i w wieku ok. 6-10 miesięcy. Do tarła należy przygotować zbiornik z niskim poziomem wody do 15–20 cm i proporcji wody 2/3 „starej wody” do 1/3 świeżej. Temperatura wody powinna być nieco wyższa od tej, w której przebywały (26–30 °C). Woda odstała i miękka (5-8°n), o odczynie lekko kwaśnym (pH 6-6,5). Bojownik wspaniały trze się nawet w niewielkich zbiornikach, które nie przekraczają pojemności 3 litrów.
Parę rozpłodową należy na kilka dni przed tarłem umieścić osobno w małych zbiornikach (słojach) ustawionych obok siebie aby tarlaki mogły się nawzajem obserwować. W tym czasie pokarm powinien być bogaty i podawany w dużych proporcjach.
Po kilku dniach, gdy chętna do tarła samica przybiera krągłości w partii brzusznej można połączyć w parę rozpłodową. Gotowa do rozrodu samica, mierząca ok. 4 cm, przybiera bardziej żwawe kolory i płynie do samca z lekko opuszczoną głową, W tym czasie oznaką jej gotowości jest też biała brodawka umiejscowiona tuż za płetwą brzuszną. Samiec powinien być większy od samicy aby mógł ją obejmować podczas aktu. Po kilku godzinach przystępuje do budowy gniazda. Buduje je sam na powierzchni wody wśród pływających drobnolistnych roślin. Gniazdo zbudowane jest z piany wytworzonej ze śliny, o średnicy kilku centymetrów. Do aktu dochodzi w ciągu doby od czasu przeniesienia pary tarlaków. Zanim do tego dojdzie samiec wabi pod gniazdo samicę swym wdziękiem i rozpostartymi płetwami. Następnie otacza ciało samicy swoim ciałem, samica w tym czasie obraca się brzuchem do góry. W wyniku ucisku przez samca na okolice brzucha samiczki następuje uwolnienie kilku-kilkunastu ziaren ikry wielkości 1–1,5 mm, które są natychmiast przez samca zapładniane. Cykl ten jest wielokrotnie powtarzany, za każdym razem samiczka po chwilowym osłabieniu ponownie podpływa do gniazda aby rozpocząć kolejny akt.
Opadające na dno zbiornika jajeczka (są cięższe od wody) są skrupulatnie zbierane przez samca i umieszczane w gnieździe. Samiczka niekiedy pomaga w zbieraniu, może też je zjadać. Ikra, które wypadła z gniazda, a nie została na czas umieszczona ponownie w gnieździe nie rozwija się i ginie ze względu na duże zapotrzebowanie ikry w tlen.
Całe tarło trwa ok. 2 godzin. Po skończonym tarle samiec przegania samicę od gniazda przejmując opiekę nad nim oraz nad złożoną ikrą. Samicę po skończonym tarle dla jej bezpieczeństwa należy odłowić. W zbyt małym zbiorniku tarliskowym może jej nie tylko poogryzać płetwy, ale również przez stałe uderzanie głową w brzuch doprowadzić do jej śmierci. Przy większym zbiorniku tarliskowym należy samicy zapewnić schronienie w postaci gęstych roślin umiejscowionych w narożnikach akwarium. Przebywanie samicy w zbiorniku stymuluje samca do większej opieki nad ikrą.
W przypadku, gdy samiec jest mało zainteresowany lub zaniecha opieki nad złożoną ikrą, można próbować inkubować ją za pomocą delikatnego napowietrzania gniazda. Możliwy jest również sposób podrzucenia gniazda i złożonej tam ikry innemu samcowi, który może zaopiekować się nim tak jakby to było jego własne gniazdo.
Ikra składana jest w liczbie od kilkudziesięciu do nawet 700 sztuk ziaren. Na liczbę złożonej ikry czynnik stymulujący ma wielkość zbiornika, w którym odbywa się tarło.
Na okres tarła pary lęgowej nie należy karmić.
Możliwe jest krzyżowanie bojownika syjamskiego z innym gatunkiem bojownikiem bezbronnym (Betta imbellis).
Dla potrzeb akwarystyki prowadzono badania nad możliwością wyhodowania innych odmian tego gatunku. Z dzikiej formy bojownika wspaniałego w wyniku wieloletniej pracy hodowlanej uzyskano barwne odmiany weloniaste. Dzięki selektywnej hodowli wyhodowano wiele form kolorystycznych: niebieską, zieloną, czerwoną, fioletową, tzw. birmańską (o różowym ciele i czerwonych płetwach). Spotykane są odmiany albinotyczne, jak również czarne. Wielki miłośnik i hodowca dyskowców Eduard Schmidt-Focke wyhodował żaglopłetwą odmianę bojownika wspaniałego posiadającą zwiększoną liczbę promieni w płetwie grzbietowej oraz rozdwojoną płetwę ogonową.
Inną odmianę na drodze poddawania bojownika wspaniałego działaniom promieniowania jonizującego poprzez naświetlanie go radem i promieniami X otrzymał w latach 40. XX wieku amerykański lekarz dr Proewig. W wyniku tych naświetlań otrzymał on odmianę o dymnym i czarnym zabarwieniu. Tuż po drugiej wojnie światowej lekarz z USA poddając bojowniki działaniu uzyskał odmianę tego gatunku, której pierwsze okazy zostały sprowadzone do Europy przez frankfurckie Tropicarium.
Najlepsze odmiany hodowlane samców, tzw. „wystawowe” należy hodować pojedynczo w zbiornikach o małej powierzchni (pojemność ok. 20 l). Aby wyhodować wyróżniające się okazy samców należy je trzymać w naczyniach ustawionych w ten sposób, że ryby nie widzą się nawzajem. Ciągłe oglądanie się powoduje stres samców (prężenie ciała i płetw) co wydatnie skraca ich żywotność.
