Andy
3 gatunek
Andy – łańcuch górski w Ameryce Południowej na terytorium Wenezueli, Kolumbii, Ekwadoru, Peru, Boliwii, Chile i Argentyny. Są to góry fałdowe ciągnące się wzdłuż Oceanu Spokojnego od zatoki Morza Karaibskiego na północy po Ziemię Ognistą na południu, na przestrzeni ponad 9000 km – najdłuższy łańcuch górski na Ziemi. Szerokość wynosi 200–800 km. Najwyższymi szczytami są Aconcagua (6961 m), Ojos del Salado (6893 m) oraz Nevado Pissis (6793 m).
Klimat i stosunki wodne
Andy są położone w kilku strefach klimatycznych, począwszy od północy od klimatów równikowych, poprzez zwrotnikowe, podzwrotnikowe i umiarkowane aż po klimat subpolarny na krańcach południowych. Prawie wszędzie panuje chłodny klimat górski z wyraźnie wykształconą piętrowością.
Andy tworzą barierę klimatyczną, która ogranicza wpływ Oceanu Spokojnego na klimat wnętrza Ameryki Południowej. Wzdłuż biegnie główny wododział kontynentu południowoamerykańskiego. Mają tam źródła: Amazonka, Colorado, Rio Negro, Chubut, Magdalena, a także liczne dopływy Orinoka, Amazonki i Parany. Niektóre rzeki, zwłaszcza w Andach Środkowych, mają charakter okresowy lub epizodyczny. Na terenie Andów występują liczne jeziora (głównie na terenie Andów Południowych).
Roślinność i zwierzęta
Na północy stoki Andów porośnięte są wilgotnym lasem równikowym, w którym rosną np. przedstawiciele Espeletia. Dla części środkowej charakterystyczne są formacje pustynne i półpustynne (tzw. puna); lasy porastają tę część Andów wyłącznie od strony wschodniej. Na śródgórskich wyżynach w miejscach pustynnych napotkać można solniska, np. na pustyni Atakama – występuje tam uboga roślinność, głównie słonorośla, kaktusy, z rzadka krzewy. Dalej na południe pojawiają się od strony oceanu zimozielone zarośla twardolistne, zaś po stronie kontynentu – stepy. Na obszarach nadmorskich, zalewanych podczas przypływów, rosną namorzyny. Powyżej 40°S występuje roślinność antarktyczna. Wyżynę Patagońską porasta roślinność stepowa i półpustynna, a na Ziemi Ognistej występuje tundra subarktyczna.
Charakterystycznymi dla Andów gatunkami zwierząt są lamy, gwanako andyjskie, wikunia, tapir górski, jelenie: huemale, kilka gatunków z rodzaju Mazama, pudu, niedźwiedź andyjski; z ptaków m.in. kondorowate, łyska andyjska i skalikurek andyjski. Żyją tam także koszatniczki.
Andy – łańcuch górski w Ameryce Południowej na terytorium Wenezueli, Kolumbii, Ekwadoru, Peru, Boliwii, Chile i Argentyny. Są to góry fałdowe ciągnące się wzdłuż Oceanu Spokojnego od zatoki Morza Karaibskiego na północy po Ziemię Ognistą na południu, na przestrzeni ponad 9000 km – najdłuższy łańcuch górski na Ziemi. Szerokość wynosi 200–800 km. Najwyższymi szczytami są Aconcagua (6961 m), Ojos del Salado (6893 m) oraz Nevado Pissis (6793 m).
Klimat i stosunki wodne
Andy są położone w kilku strefach klimatycznych, począwszy od północy od klimatów równikowych, poprzez zwrotnikowe, podzwrotnikowe i umiarkowane aż po klimat subpolarny na krańcach południowych. Prawie wszędzie panuje chłodny klimat górski z wyraźnie wykształconą piętrowością.
Andy tworzą barierę klimatyczną, która ogranicza wpływ Oceanu Spokojnego na klimat wnętrza Ameryki Południowej. Wzdłuż biegnie główny wododział kontynentu południowoamerykańskiego. Mają tam źródła: Amazonka, Colorado, Rio Negro, Chubut, Magdalena, a także liczne dopływy Orinoka, Amazonki i Parany. Niektóre rzeki, zwłaszcza w Andach Środkowych, mają charakter okresowy lub epizodyczny. Na terenie Andów występują liczne jeziora (głównie na terenie Andów Południowych).
Roślinność i zwierzęta
Na północy stoki Andów porośnięte są wilgotnym lasem równikowym, w którym rosną np. przedstawiciele Espeletia. Dla części środkowej charakterystyczne są formacje pustynne i półpustynne (tzw. puna); lasy porastają tę część Andów wyłącznie od strony wschodniej. Na śródgórskich wyżynach w miejscach pustynnych napotkać można solniska, np. na pustyni Atakama – występuje tam uboga roślinność, głównie słonorośla, kaktusy, z rzadka krzewy. Dalej na południe pojawiają się od strony oceanu zimozielone zarośla twardolistne, zaś po stronie kontynentu – stepy. Na obszarach nadmorskich, zalewanych podczas przypływów, rosną namorzyny. Powyżej 40°S występuje roślinność antarktyczna. Wyżynę Patagońską porasta roślinność stepowa i półpustynna, a na Ziemi Ognistej występuje tundra subarktyczna.
Charakterystycznymi dla Andów gatunkami zwierząt są lamy, gwanako andyjskie, wikunia, tapir górski, jelenie: huemale, kilka gatunków z rodzaju Mazama, pudu, niedźwiedź andyjski; z ptaków m.in. kondorowate, łyska andyjska i skalikurek andyjski. Żyją tam także koszatniczki.
