Conolophus marthae – gatunek dużej jaszczurki z rodziny legwanowatych (Iguanidae), endemicznie występującej na wyspie Isabela w archipelagu Galapagos. Jego przedstawicieli po raz pierwszy zaobserwowano w 1986 roku, jednak jako nowy gatunek został opisany dopiero w 2009 roku. Jest odmienny morfologicznie, genetycznie i behawioralnie od pozostałych gatunków z rodzaju Conolophus i stanowi przykład jednej z najstarszych dywergencji na Galapagos.
Ogólną budową Conolophus marthae przypomina pozostałe konolofy, jednak odróżnia go od nich wzór ubarwienia – głowa, tułów i kończyny są różowawe, z charakterystycznymi ciemnymi pasami w środkowej i tylnej części ciała, ogon ciemny. Takiego wzoru ubarwienia nie zaobserwowano u żadnej populacji legwana galapagoskiego ani Conolophus pallidus. Liczba i kształt pasów mogą różnić się w zależności od osobnika. Pasy występujące na spodniej stronie ciała są mniej wyraźne. Pozostałe cechy wyróżniające C. marthae spośród innych konolofów, nieco zmienne morfologicznie, współwystępują u samców – tłuszczowy grzebień karkowy z niewielkimi lub zredukowanymi stożkowatymi łuskami oraz piramidokształtnymi lub płaskimi łuskami na grzbietowej stronie głowy. Holotyp, dorosły samiec, mierzył około 110 cm długości i ważył 5 kg. Conolophus marthae ma wydłużony pysk i okrągły w przekroju ogon. Palce przednich i tylnych kończyn zakończone są prostymi pazurami.
Według analiz przeprowadzonych przez Gentile i współpracowników różnice w składzie mitochondrialnego DNA Conolophus marthae i pozostałych konolofów wynoszą około 7% – znacznie więcej niż pomiędzy C. subcristatus a C. pallidus, których mtDNA różni się o mniej niż 2%. Analizy filogenetyczne sugerują, że C. marthae jest najbardziej bazalnym przedstawicielem rodzaju Conolophus. Prawdopodobnie oddzielił się on od linii ewolucyjnej prowadzącej do pozostałych konolofów około 5,7 mln lat temu. Jest to jak dotąd jedyny przykład prastarej dywergencji u lądowych legwanów z Galapagos i jedna z najstarszych spośród wszystkich znanych dywergencji na Galapagos. Spośród pozostałych konolofów C. marthae wyróżnia się odmiennym schematem „kiwania głową” – składa się on z trzech lub czterech serii, w których w ciągu 4–5 sekund legwan potrząsa głową 4–6 razy na sekundę. W serii drugiej wyróżnić można dwie podserie oddzielone kilkoma decysekundami przerwy.
