Galapagos
200 gatunek
Galapagos także Wyspy Żółwie – archipelag pochodzenia wulkanicznego na Oceanie Spokojnym, na wysokości równika, ok.
Klimat
Klimat determinują przebiegające w pobliżu zimne prądy morskie – mimo położenia wysp na równiku panuje tu klimat podrównikowy łagodny i suchy. Temperatura powietrza rzadko przekracza 27 °C w ciągu dnia. Temperatury wody wokół wysp wahają się od 16 °C do 28 °C, w zależności od położenia i pory roku.
Występują tu dwie pory roku: pora sucha – garúa (od lipca do grudnia) i pora deszczowa (od stycznia do czerwca). W okresach granicznych pomiędzy porami (maj-czerwiec i grudzień) pogoda jest bardzo zmienna a długość okresu przejściowego waha się z roku na rok.
W okresie pory suchej wyspy opływają chłodne wody Prądu Peruwiańskiego a temperatura wody w zatoce Bahía de la Academia wyspy Santa Cruz wynosi 22 °C. Na wyspach dochodzi do inwersji termicznej i inwersji opadów. Podczas pory suchej powietrze przy morzu jest chłodniejsze niż w wyższych partiach, a na wysokości 500–1000 m formują się stratocumulusy przynoszące zamglenie nazywane z hiszpańskiego garúa (stąd nazwa pory suchej). Powietrze wilgotne kumuluje się na wysokości 300–600 m n.p.m. i jedynie wyższe partie wysp otrzymują opady. Północne stoki wulkanów pozostają poza strefą opadów. Opady deszczu w zatoce Bahía de la Academia w okresie od sierpnia do października wynoszą średnio mniej niż 10 mm.
W okresie pory deszczowej, kiedy pasaty tracą na sile, do wysp docierają cieplejsze wody z basenu panamskiego. Temperatura wody w zatoce Bahía de la Academia osiąga 25 °C. Napływ cieplejszej wody przełamuje inwersję opadów, a warunki na wyspach stają się bardziej tropikalne. Opady deszczu w zatoce Bahía de la Academia w okresie od lutego do kwietnia wynoszą średnio 50–70 mm.
Od kilku lat wody napływające w okresie pory deszczowej są znacznie cieplejsze, co spowodowane jest wpływem El Niño.
Flora i fauna
Wyspy słynne są z licznych endemitów – ponad 80% wszystkich ptaków lądowych, 97% gadów i ssaków lądowych, ponad 20% gatunków morskich, a także 30% wszystkich roślin występujących na wyspach to gatunki endemiczne.
Flora
Na wyspach występuje ok. 552–614 rodzimych gatunków roślin naczyniowych oraz ok. 825 gatunków introdukowanych, przy czym ok. 100 z nich to gatunki inwazyjne.
Na wyspach wyróżnić można trzy strefy wegetacji:
- strefę nadbrzeżną, gdzie przeważają rośliny słonolubne, m.in. namorzyny z takimi roślinami jak Rhizophora mangle, Avicennia germinans, Conocarpus erectus czy Laguncularia racemosa. Wśród nich schronienie znajdują iguany i lwy morskie, i gniazduje wiele ptaków, m.in. pelikany i fregaty. Na piaszczystych wydmach rosną: Heliotropium curassavicum, Sesuvium, Nolana galapagensis, Wilec kozie kopytko, Batis maritima czy Scaevola plumieri;
- strefę suchą (do ok. 200 m), gdzie występują rośliny sucholubne, m.in. sukulenty. Rosną tu m.in. Jasminocereus thouarsii, Brachycereus nesioticus, Mollugo flavescens czy Castela galapageia. Występują tu iguany, węże, skorpiony i gekkony, a także wiele ptaków;
- strefę wilgotną (powyżej 300 m) – jedynie w wyższych partiach większych wysp – gdzie występują higrofity, m.in. drzewa Scalesia, Zanthoxylum fagara, Chiococca alba, Psidium galapageium, introdukowana gujawa pospolita, Cyathea weatherbyana.
Fauna
Na 57 gatunków zaobserwowanych ssaków, 16 to endemity a 8 to gatunki, które wyginęły (5 gatunków wyginęło zanim na archipelag przybyli ludzie). Gady reprezentowane są przez wiele gatunków jaszczurek (legwany lądowe i morskie, jaszczurki lawowe, gekony), 1 żółwi i 4 węży. Na wyspach nie występowały płazy. Na 178 gatunków zaobserwowanych tam ptaków, aż 56 nie występuje nigdzie indziej. 51% wszystkich organizmów na wyspie to bezkręgowce lądowe, przy czym dokładna liczba gatunków nie jest znana – w 2001 roku liczba gatunków opisanych w literaturze wynosiła 2289, a prawie 52% z nich to endemity.
Niektóre gatunki endemiczne występujące na Galapagos:
- Uszanka galapagoska (Zalophus wollebaeki) – gatunek zagrożony, ich populacja zmniejszyła się o 60–65% na przestrzeni 36 lat do ok. 9200-10600
- Kotik galapagoski (Arctocephalus galapagoensis) – gatunek zagrożony, ich populacja zmniejszyła się o 50% na przestrzeni 24–35 lat
do 15 tys. w 2001 roku
- Legwany lądowe – na Galapagos żyje ok. 5–10 tys. legwanów lądowych z dwóch gatunków narażonych na wyginięcie, trzeci gatunek – krytycznie zagrożony został odkryty w 1986 roku i opisany w 2009 roku.
- Legwan galapagoski (Conolophus subcristatus) – występuje na sześciu wyspach archipelagu (Fernandina, Isabela, Santa Cruz, Plaza Sur, Seymour Norte i Baltra)
- Legwan z Santa Fe (Conolophus pallidus) – występuje wyłącznie na wyspie Santa Fe
- Conolophus marthae – występuje wyłącznie na wulkanie Wolf, krytycznie zagrożony
- Legwan morski (Amblyrhynchus cristatus) – jedyna jaszczurka żywiąca się w morzu na świecie, występuje na dziesięciu wyspach archipelagu (Baltra, Daphne, Darwin, Marchena, Pinzon, Rabida, Santa Fe, Seymor, Sin Nombre i Wolf), gatunek narażony na wyginięcie
- Żółw słoniowy (Chelonoidis nigra)
- † Chelonoidis nigra abingdoni – ostatnim przedstawicielem podgatunku był „ Samotny George” (ang. Lonesome George)
- Chelonoidis nigra becki
- Chelonoidis nigra chathamensis
- Chelonoidis nigra darwini
- † Chelonoidis nigra duncanensis
- Chelonoidis nigra guentheri
- Chelonoidis nigra hoodensis
- Chelonoidis nigra microphyes
- † Chelonoidis nigra nigra
- Chelonoidis nigra porteri
- Chelonoidis nigra vandenburghi
- Chelonoidis nigra vicina
- Microlophus potocznie „jaszczurki lawowe” – 7 gatunków
- Microlophus albemarlensis
- Microlophus bivittatus
- Microlophus delanonis
- Microlophus duncanensis
- Microlophus grayii
- Microlophus habelii
- Microlophus pacificus
- Phyllodactylus potocznie „gekony galapagoskie” – 6 gatunków
- Zięby Darwina
- Pingwin równikowy (Spheniscus mendiculus) – gatunek pingwina gnieżdżący się najdalej na północ, gatunek zagrożony
- Nielotny kormoran galapagoski (Phalacrocorax harrisi) – występuje na wyspach Fernandina i Isabela, gatunek narażony na wyginięcie
- Myszołów galapagoski (Buteo galapagoensis) – występuje na wyspach Santiago, Española, Isabela, Fernandina, Pinta, Marchena, Pinzón i Santa Fe, gatunek narażony na wyginięcie
- Gołębiak plamisty (Zenaida galapagoensis)
- Mewa galapagoska (Larus fuliginosus) – gatunek narażony na wyginięcie
Park Narodowy Galapagos
Najnowsza historia Wysp Żółwich rozpoczęła się w 1959 roku, gdy powstał Park Narodowy Galapagos, chroniący ponad 97% obszaru archipelagu. Do ochrony wysp w 1959 roku została założona na prawie belgijskim Fundacja Karola Darwina, a w 1964 roku w Puerto Ayora na wyspie Santa Cruz założono Stację Badawczą im. Karola Darwina. W 1965 roku zapoczątkowano program repatriacji żółwi słoniowych, a w 1971 roku odkryto „Samotnego George’a”. W 1984 roku Park Narodowy Galapagos został ogłoszony rezerwatem biosfery UNESCO.
Od 1978 roku wyspy znajdują się na liście światowego dziedzictwa UNESCO, w 2001 roku wpis został poszerzony przez włączenie rezerwatu morskiego.
Rezerwat Morski Galapagos
W 1974 roku powstał pierwszy plan zarządzania parkiem narodowym (hiszp. Plan de Manejo del Parque Nacional de Galápagos), który rekomendował utworzenie morskiej strefy chronionej, obejmującej obszary w pasie 2 mil morskich wokół wysp. W 1986 roku dekretem Nr. 1810-A ustanowiono Rezerwat Zasobów Morskich Galapagos (hiszp. Reserva de Recursos Marinos de Galápagos (RRMG)), obejmujący ochroną wody w pasie 15 mil morskich wokół wysp.
Rezerwat Morski Galapagos (hiszp. Reserva Marina de Galápagos (RMG), ang. Galapagos Marine Reserve (GMR)) chroniący wody wysp i okalające wyspy powstał w 1998 roku. Obejmuje obszar 133 km² i jest drugim pod względem wielkości tego typu rezerwatem na świecie. Ochroną objęte są wszystkie wody śródlądowe (50 100 km²) oraz wody morskie w pasie 40 mil morskich od brzegu wysp.
Na terenie rezerwatu występuje 2900 gatunków morskich, z czego 25% to gatunki endemiczne. Z uwagi na występowanie licznych wielkich ssaków morskich, w 1990 roku ustanowiono tu sanktuarium wielorybów (hiszp. Santuario de Ballenas). W 2016 roku, by chronić największe skupisko rekinów na świecie (największa biomasa ryb koralowych świecie, złożona w głównej mierze z rekinów – średnio 17,5 t ha−¹), wokół wysp Darwin i Wolf utworzono sanktuarium rekinów zajmujące obszar 15 tys. mil kwadratowych. Na terenie sanktuariów wszelkie połowy są zabronione – 32% wód wokół Galapagos jest chronionych przed jakąkolwiek działalnością rybołówczą.
Rybołówstwo przemysłowe jest zabronione na terenie rezerwatu na mocy ustawy z 1998 roku. Dozwolone jest rybołówstwo tradycyjne przez lokalnych rybaków. Działalność ta przyczyniła się do redukcji liczby osobników w obrębie wielu gatunków, m.in. strzykwy Isostichopus fuscus oraz homara Panulirus penicillatus. Połów strzykw był wyjątkowo lukratywny i przyciągnął w latach 90. XX wieku wielu rybaków z kontynentalnej części Ekwadoru. Problemem jest kłusownictwo i nielegalne połowy rekinów w celu pozyskania ich płetw cenionych na rynku azjatyckim.
Z uwagi na wyczerpywanie zasobów morskich, w latach 2007–2010 wyspy Galapagos były umieszczone na liście zagrożonego dziedzictwa światowego UNESCO.
Galapagos także Wyspy Żółwie – archipelag pochodzenia wulkanicznego na Oceanie Spokojnym, na wysokości równika, ok.
Klimat
Klimat determinują przebiegające w pobliżu zimne prądy morskie – mimo położenia wysp na równiku panuje tu klimat podrównikowy łagodny i suchy. Temperatura powietrza rzadko przekracza 27 °C w ciągu dnia. Temperatury wody wokół wysp wahają się od 16 °C do 28 °C, w zależności od położenia i pory roku.
Występują tu dwie pory roku: pora sucha – garúa (od lipca do grudnia) i pora deszczowa (od stycznia do czerwca). W okresach granicznych pomiędzy porami (maj-czerwiec i grudzień) pogoda jest bardzo zmienna a długość okresu przejściowego waha się z roku na rok.
W okresie pory suchej wyspy opływają chłodne wody Prądu Peruwiańskiego a temperatura wody w zatoce Bahía de la Academia wyspy Santa Cruz wynosi 22 °C. Na wyspach dochodzi do inwersji termicznej i inwersji opadów. Podczas pory suchej powietrze przy morzu jest chłodniejsze niż w wyższych partiach, a na wysokości 500–1000 m formują się stratocumulusy przynoszące zamglenie nazywane z hiszpańskiego garúa (stąd nazwa pory suchej). Powietrze wilgotne kumuluje się na wysokości 300–600 m n.p.m. i jedynie wyższe partie wysp otrzymują opady. Północne stoki wulkanów pozostają poza strefą opadów. Opady deszczu w zatoce Bahía de la Academia w okresie od sierpnia do października wynoszą średnio mniej niż 10 mm.
W okresie pory deszczowej, kiedy pasaty tracą na sile, do wysp docierają cieplejsze wody z basenu panamskiego. Temperatura wody w zatoce Bahía de la Academia osiąga 25 °C. Napływ cieplejszej wody przełamuje inwersję opadów, a warunki na wyspach stają się bardziej tropikalne. Opady deszczu w zatoce Bahía de la Academia w okresie od lutego do kwietnia wynoszą średnio 50–70 mm.
Od kilku lat wody napływające w okresie pory deszczowej są znacznie cieplejsze, co spowodowane jest wpływem El Niño.
Flora i fauna
Wyspy słynne są z licznych endemitów – ponad 80% wszystkich ptaków lądowych, 97% gadów i ssaków lądowych, ponad 20% gatunków morskich, a także 30% wszystkich roślin występujących na wyspach to gatunki endemiczne.
Flora
Na wyspach występuje ok. 552–614 rodzimych gatunków roślin naczyniowych oraz ok. 825 gatunków introdukowanych, przy czym ok. 100 z nich to gatunki inwazyjne.
Na wyspach wyróżnić można trzy strefy wegetacji:
- strefę nadbrzeżną, gdzie przeważają rośliny słonolubne, m.in. namorzyny z takimi roślinami jak Rhizophora mangle, Avicennia germinans, Conocarpus erectus czy Laguncularia racemosa. Wśród nich schronienie znajdują iguany i lwy morskie, i gniazduje wiele ptaków, m.in. pelikany i fregaty. Na piaszczystych wydmach rosną: Heliotropium curassavicum, Sesuvium, Nolana galapagensis, Wilec kozie kopytko, Batis maritima czy Scaevola plumieri;
- strefę suchą (do ok. 200 m), gdzie występują rośliny sucholubne, m.in. sukulenty. Rosną tu m.in. Jasminocereus thouarsii, Brachycereus nesioticus, Mollugo flavescens czy Castela galapageia. Występują tu iguany, węże, skorpiony i gekkony, a także wiele ptaków;
- strefę wilgotną (powyżej 300 m) – jedynie w wyższych partiach większych wysp – gdzie występują higrofity, m.in. drzewa Scalesia, Zanthoxylum fagara, Chiococca alba, Psidium galapageium, introdukowana gujawa pospolita, Cyathea weatherbyana.
Fauna
Na 57 gatunków zaobserwowanych ssaków, 16 to endemity a 8 to gatunki, które wyginęły (5 gatunków wyginęło zanim na archipelag przybyli ludzie). Gady reprezentowane są przez wiele gatunków jaszczurek (legwany lądowe i morskie, jaszczurki lawowe, gekony), 1 żółwi i 4 węży. Na wyspach nie występowały płazy. Na 178 gatunków zaobserwowanych tam ptaków, aż 56 nie występuje nigdzie indziej. 51% wszystkich organizmów na wyspie to bezkręgowce lądowe, przy czym dokładna liczba gatunków nie jest znana – w 2001 roku liczba gatunków opisanych w literaturze wynosiła 2289, a prawie 52% z nich to endemity.
Niektóre gatunki endemiczne występujące na Galapagos:
- Uszanka galapagoska (Zalophus wollebaeki) – gatunek zagrożony, ich populacja zmniejszyła się o 60–65% na przestrzeni 36 lat do ok. 9200-10600
- Kotik galapagoski (Arctocephalus galapagoensis) – gatunek zagrożony, ich populacja zmniejszyła się o 50% na przestrzeni 24–35 lat
do 15 tys. w 2001 roku
- Legwany lądowe – na Galapagos żyje ok. 5–10 tys. legwanów lądowych z dwóch gatunków narażonych na wyginięcie, trzeci gatunek – krytycznie zagrożony został odkryty w 1986 roku i opisany w 2009 roku.
- Legwan galapagoski (Conolophus subcristatus) – występuje na sześciu wyspach archipelagu (Fernandina, Isabela, Santa Cruz, Plaza Sur, Seymour Norte i Baltra)
- Legwan z Santa Fe (Conolophus pallidus) – występuje wyłącznie na wyspie Santa Fe
- Conolophus marthae – występuje wyłącznie na wulkanie Wolf, krytycznie zagrożony
- Legwan morski (Amblyrhynchus cristatus) – jedyna jaszczurka żywiąca się w morzu na świecie, występuje na dziesięciu wyspach archipelagu (Baltra, Daphne, Darwin, Marchena, Pinzon, Rabida, Santa Fe, Seymor, Sin Nombre i Wolf), gatunek narażony na wyginięcie
- Żółw słoniowy (Chelonoidis nigra)
- † Chelonoidis nigra abingdoni – ostatnim przedstawicielem podgatunku był „ Samotny George” (ang. Lonesome George)
- Chelonoidis nigra becki
- Chelonoidis nigra chathamensis
- Chelonoidis nigra darwini
- † Chelonoidis nigra duncanensis
- Chelonoidis nigra guentheri
- Chelonoidis nigra hoodensis
- Chelonoidis nigra microphyes
- † Chelonoidis nigra nigra
- Chelonoidis nigra porteri
- Chelonoidis nigra vandenburghi
- Chelonoidis nigra vicina
- Microlophus potocznie „jaszczurki lawowe” – 7 gatunków
- Microlophus albemarlensis
- Microlophus bivittatus
- Microlophus delanonis
- Microlophus duncanensis
- Microlophus grayii
- Microlophus habelii
- Microlophus pacificus
- Phyllodactylus potocznie „gekony galapagoskie” – 6 gatunków
- Zięby Darwina
- Pingwin równikowy (Spheniscus mendiculus) – gatunek pingwina gnieżdżący się najdalej na północ, gatunek zagrożony
- Nielotny kormoran galapagoski (Phalacrocorax harrisi) – występuje na wyspach Fernandina i Isabela, gatunek narażony na wyginięcie
- Myszołów galapagoski (Buteo galapagoensis) – występuje na wyspach Santiago, Española, Isabela, Fernandina, Pinta, Marchena, Pinzón i Santa Fe, gatunek narażony na wyginięcie
- Gołębiak plamisty (Zenaida galapagoensis)
- Mewa galapagoska (Larus fuliginosus) – gatunek narażony na wyginięcie
Park Narodowy Galapagos
Najnowsza historia Wysp Żółwich rozpoczęła się w 1959 roku, gdy powstał Park Narodowy Galapagos, chroniący ponad 97% obszaru archipelagu. Do ochrony wysp w 1959 roku została założona na prawie belgijskim Fundacja Karola Darwina, a w 1964 roku w Puerto Ayora na wyspie Santa Cruz założono Stację Badawczą im. Karola Darwina. W 1965 roku zapoczątkowano program repatriacji żółwi słoniowych, a w 1971 roku odkryto „Samotnego George’a”. W 1984 roku Park Narodowy Galapagos został ogłoszony rezerwatem biosfery UNESCO.
Od 1978 roku wyspy znajdują się na liście światowego dziedzictwa UNESCO, w 2001 roku wpis został poszerzony przez włączenie rezerwatu morskiego.
Rezerwat Morski Galapagos
W 1974 roku powstał pierwszy plan zarządzania parkiem narodowym (hiszp. Plan de Manejo del Parque Nacional de Galápagos), który rekomendował utworzenie morskiej strefy chronionej, obejmującej obszary w pasie 2 mil morskich wokół wysp. W 1986 roku dekretem Nr. 1810-A ustanowiono Rezerwat Zasobów Morskich Galapagos (hiszp. Reserva de Recursos Marinos de Galápagos (RRMG)), obejmujący ochroną wody w pasie 15 mil morskich wokół wysp.
Rezerwat Morski Galapagos (hiszp. Reserva Marina de Galápagos (RMG), ang. Galapagos Marine Reserve (GMR)) chroniący wody wysp i okalające wyspy powstał w 1998 roku. Obejmuje obszar 133 km² i jest drugim pod względem wielkości tego typu rezerwatem na świecie. Ochroną objęte są wszystkie wody śródlądowe (50 100 km²) oraz wody morskie w pasie 40 mil morskich od brzegu wysp.
Na terenie rezerwatu występuje 2900 gatunków morskich, z czego 25% to gatunki endemiczne. Z uwagi na występowanie licznych wielkich ssaków morskich, w 1990 roku ustanowiono tu sanktuarium wielorybów (hiszp. Santuario de Ballenas). W 2016 roku, by chronić największe skupisko rekinów na świecie (największa biomasa ryb koralowych świecie, złożona w głównej mierze z rekinów – średnio 17,5 t ha−¹), wokół wysp Darwin i Wolf utworzono sanktuarium rekinów zajmujące obszar 15 tys. mil kwadratowych. Na terenie sanktuariów wszelkie połowy są zabronione – 32% wód wokół Galapagos jest chronionych przed jakąkolwiek działalnością rybołówczą.
Rybołówstwo przemysłowe jest zabronione na terenie rezerwatu na mocy ustawy z 1998 roku. Dozwolone jest rybołówstwo tradycyjne przez lokalnych rybaków. Działalność ta przyczyniła się do redukcji liczby osobników w obrębie wielu gatunków, m.in. strzykwy Isostichopus fuscus oraz homara Panulirus penicillatus. Połów strzykw był wyjątkowo lukratywny i przyciągnął w latach 90. XX wieku wielu rybaków z kontynentalnej części Ekwadoru. Problemem jest kłusownictwo i nielegalne połowy rekinów w celu pozyskania ich płetw cenionych na rynku azjatyckim.
Z uwagi na wyczerpywanie zasobów morskich, w latach 2007–2010 wyspy Galapagos były umieszczone na liście zagrożonego dziedzictwa światowego UNESCO.
