Salamandra luzytańska (Chioglossa lusitanica) – gatunek płaza ogoniastego z rodziny salamandrowatych.
Wysmukła salamandra o długim ogonie (u osobników dorosłych ogon stanowi 2/3 długości całego ciała). Podobnie jak u salamandry kaukaskiej, w przypadku ataku drapieżnika, potrafi ona odrzucić ogon, który następnie zostaje zregenerowany. Głowa jest duża i wydłużona, oczy silnie wystające. Parotydy są małe, ale wyraźnie widoczne. Odnóża przednie zaopatrzone w 4, tylne w 5 palców (liczba "standardowa" dla płazów). Posiada ona z każdego boku tułowia od 10 do 12 bruzd międzyżebrowych. Język, na przodzie przyrośnięty - podobnie jak u płazów bezogonowych, zostaje wyrzucony w trakcie ataku salamandry na zdobycz. Tło grzbietu i boków ciała stanowi barwa czarna, przy czym na grzbiecie występują 2 wzdłużne paski biegnące od końca pyska aż do końca ogona, przy czym u nasady ogona zlewają się w jeden pasek. Grzbiet dodatkowo upstrzony jest malutkimi, niebieskawymi plamkami. Brzuch ciemnoszary, podgardle jasnoszare. Bardzo rzadko występuje albinizm. Samce w okresie godowym posiadają na przednich kończynach modzele godowe. Osiąga długość całkowitą do 16 cm, przy czym samce są mniejsze.
Salamandra ta zamieszkuje pn.-zach. część Płw. Iberyjskiego, mianowicie Asturię, Galicię i Kantabrię w Hiszpanii oraz Portugalię na północ od Tagu. Zasięg pionowy sięga zaledwie do 400 m n.p.m.
Salamandra ta należy do najzwinniejszych płazów (pod tym względem przypomina jaszczurkę). Gatunek ten hibernuje i estywuje, przy czym te okresy spoczynku nie są stałe, ponieważ w czasie wilgotnego lata lub ciepłej zimy zostają przerwane. Maksymalny stwierdzony wiek w niewoli to 10 lat.
Salamandra luzytańska jest zwierzęciem nocnym, polującym zwinnie na wszelkie bezkręgowce (pająki, muchy, żuki) używając do tego celu wyspecjalizowanego języka.
Pora godowa ma miejsce jesienią (rzadko wiosną). Występuje ampleksus, który zachodzi zarówno na lądzie jak i w płytkiej wodzie. Samice składają 14 - 20 jaj w kryjówkach na dnie strumieni. Jaja mają białawy kolor i średnicę (wraz z osłonkami wtórnymi) 5 - 8 mm. Larwy opuszczają osłony jajowe albo jeszcze jesienią i wówczas spędzają zimę w stanie wolnym, albo dopiero wiosną. Larwy przeobrażają się w lipcu, sierpniu lub wrześniu, czasem zimują. Larwa jest typu reofilnego i bardzo mała (w czasie metamorfozy osiąga długość do 22 mm).
Gatunek ten jest zagrożony (kat. VU na liście IUCN). Głównym zagrożeniem dla niego są przekształcanie drzewostanów na monokultury, pożary i zbyt duża eksploatacja zasobów wodnych.
