Grenlandia
205 gatunek
Grenlandia – autonomiczne terytorium zależne Danii położone na wyspie o tej samej nazwie, która położona jest geograficznie w Ameryce Północnej, a historycznie i politycznie w Europie, o obszarze 2 166 086 km², pokrytej w 81% przez lądolód grenlandzki i o ludności 56 421.
Geografia
Wyspa leży w północnej części Oceanu Atlantyckiego, jest częścią Ameryki Północnej i największą na świecie niekontynentalną wyspą. Od reszty kontynentu oddzielają ją cieśniny Davisa, Smitha i Robesona oraz Morze Baffina. Najdalej na północ położonym punktem jest Przylądek Morris Jesup, a na południe Przylądek Farvel. Od wschodu Cieśnina Duńska oddziela ją od Islandii. Najwyższym szczytem jest Góra Gunnbjørna 3700 m n.p.m., grubość lodu w czaszy lodowca dochodzi do 3500 m. Wybrzeże typu fiordowego z licznymi przybrzeżnymi wyspami. Większa część Grenlandii leży na północ od koła podbiegunowego. Na Grenlandii znajduje się również największy na świecie park narodowy.
Gdyby cała pokrywa lodowa Grenlandii uległa stopnieniu, poziom mórz podniósłby się o ponad 7 m.
Flora
Flora Grenlandii jest uboga. Na jej terenie spotkać można ok. 500 gatunków roślin wyższych oraz 3000 gatunków mchów, porostów i glonów.
Roślinność na Grenlandii występuje tylko w miejscach, które choć przez krótki czas w ciągu roku są wolne od pokrywy lodowej. Zasadniczy typ roślinności porastającej te obszary stanowią różne typy tundry oraz łąki. Tundra na południu złożona jest z różnych gatunków traw, mchów, porostów i roślin zielnych, a na północy tylko z mchów i porostów. Na samym południu terytorium występują także krzewy i karłowate gatunki drzew, m.in. brzozy (osiągające 10 m wysokości), olchy, wierzby (sięgające 4 m), jarzębiny, jałowce. Północne wybrzeże (powyżej 80° szerokości geograficznej) jest praktycznie pozbawione roślinności.
Fauna
Na wybrzeżach żyją m.in. renifery, piżmowoły arktyczne, lemingi, niedźwiedzie polarne, lisy polarne, wilki polarne, zające polarne, gronostaje, a także ptaki – m.in. pardwy, sowy śnieżne, edredony, gęsi i mewy.Morze w pobliżu wyspy zamieszkane jest przez liczne ryby (np. łososie, dorsze, rekiny i mallotusy), a także duże ssaki morskie (około 30 różnych gatunków, m.in. wale grenlandzkie, narwale, białuchy, morsy oraz kilka gatunków fok, np.: lodofoka grenlandzka, fokowąs brodaty, nerpa obrączkowana itd.). Ponadto grenlandzkie wody zamieszkują liczne gatunki drobnych zwierząt (tzw. kryl), stanowiących pożywienie kręgowców, a spośród nich największe znaczenie mają krewetki. Na Grenlandii żyje ok. 700 gatunków owadów i pajęczaków: liczne komary, motyle, trzmiele i pająki.
Klimat
Na Grenlandii panuje klimat polarny, jedynie na wybrzeżach – subpolarny.
Południowy zachód wyspy jest cieplejszy niżby wynikało z szerokości geograficznej, a to za sprawą opływającego wyspę od tej strony odgałęzienia ciepłego Prądu Północnoatlantyckiego. Klimat Grenlandii charakteryzuje się częstymi zmianami pogody, ostrymi zmianami temperatur i znacznymi opadami (zwłaszcza w części południowej).
Na zjeździe Amerykańskiej Unii Geofizycznej w 2007 roku niektórzy badacze, m.in. Thomas V. Lowell z uniwersytetu w Cincinnati i 6 innych, przedstawili wyniki swoich prac, z których wynika, że w okolicach fiordu Kangertittivaq (Scoresbysund), w pobliżu miejscowości Ittoqqortoormiit, znajdują się odsłonięte przez ustępujący lodowiec Istorvet duże ilości pozostałości roślinnych – pni i korzeni drzew i krzewów itp. Na podstawie dokonanych odkryć uważa się, że w okresie tzw. „średniowiecznego okresu ciepłego” klimat na Grenlandii był na tyle korzystny, że umożliwiał bujną wegetację drzew i roślin na znacznej powierzchni wyspy.
Zmiana klimatu
W latach od 1989 do 1993, Amerykańscy i Europejscy klimatolodzy wywiercili na szczycie Grenlandii dwa rdzenie lodowe o długości 3 km. Analizy warstw i ich składu chemicznego dostarczyły rewolucyjnych danych na temat zmian klimatycznych na północnej półkuli. Rdzenie pozwalają na cofnięcie się o ok. 100 000 lat i ilustrują, że pogoda i temperatura często zmieniały się gwałtownie pomiędzy pozornie stabilnymi stanami, wywołując globalne konsekwencje.
Współcześnie wzrost średniej temperatury oceanu oraz atmosfery (związane ze zjawiskiem globalnego ocieplenia) powodują nasilony spływ lodu z głębi lądolodu oraz wzmożone topnienie powierzchniowe, czego efektem jest ujemny bilans masy Grenlandii. Lodowce Grenlandii przyczyniają się do wzrostu poziomu morza szybciej niż wcześniej szacowano: w latach 2006–2016 Grenlandia traciła średnio rzecz biorąc 278±11 Gt lodu rocznie, co opowiadało wzrostowi średniego poziomu morza o 0,77±0,05 mm rocznie (dane z lat 2006–2015).
Spadek całkowitej masy lądolodu nie wyklucza regionalnych i okresowych wzrostów jego grubości: przykładowo w latach 1994–2005 większe opady śniegu wynikające z oscylacji północnoatlantyckiej spowodowały przyrost wewnętrznej pokrywy lodowej o średnio 6 cm.
Grenlandia – autonomiczne terytorium zależne Danii położone na wyspie o tej samej nazwie, która położona jest geograficznie w Ameryce Północnej, a historycznie i politycznie w Europie, o obszarze 2 166 086 km², pokrytej w 81% przez lądolód grenlandzki i o ludności 56 421.
Geografia
Wyspa leży w północnej części Oceanu Atlantyckiego, jest częścią Ameryki Północnej i największą na świecie niekontynentalną wyspą. Od reszty kontynentu oddzielają ją cieśniny Davisa, Smitha i Robesona oraz Morze Baffina. Najdalej na północ położonym punktem jest Przylądek Morris Jesup, a na południe Przylądek Farvel. Od wschodu Cieśnina Duńska oddziela ją od Islandii. Najwyższym szczytem jest Góra Gunnbjørna 3700 m n.p.m., grubość lodu w czaszy lodowca dochodzi do 3500 m. Wybrzeże typu fiordowego z licznymi przybrzeżnymi wyspami. Większa część Grenlandii leży na północ od koła podbiegunowego. Na Grenlandii znajduje się również największy na świecie park narodowy.
Gdyby cała pokrywa lodowa Grenlandii uległa stopnieniu, poziom mórz podniósłby się o ponad 7 m.
Flora
Flora Grenlandii jest uboga. Na jej terenie spotkać można ok. 500 gatunków roślin wyższych oraz 3000 gatunków mchów, porostów i glonów.
Roślinność na Grenlandii występuje tylko w miejscach, które choć przez krótki czas w ciągu roku są wolne od pokrywy lodowej. Zasadniczy typ roślinności porastającej te obszary stanowią różne typy tundry oraz łąki. Tundra na południu złożona jest z różnych gatunków traw, mchów, porostów i roślin zielnych, a na północy tylko z mchów i porostów. Na samym południu terytorium występują także krzewy i karłowate gatunki drzew, m.in. brzozy (osiągające 10 m wysokości), olchy, wierzby (sięgające 4 m), jarzębiny, jałowce. Północne wybrzeże (powyżej 80° szerokości geograficznej) jest praktycznie pozbawione roślinności.
Fauna
Na wybrzeżach żyją m.in. renifery, piżmowoły arktyczne, lemingi, niedźwiedzie polarne, lisy polarne, wilki polarne, zające polarne, gronostaje, a także ptaki – m.in. pardwy, sowy śnieżne, edredony, gęsi i mewy.Morze w pobliżu wyspy zamieszkane jest przez liczne ryby (np. łososie, dorsze, rekiny i mallotusy), a także duże ssaki morskie (około 30 różnych gatunków, m.in. wale grenlandzkie, narwale, białuchy, morsy oraz kilka gatunków fok, np.: lodofoka grenlandzka, fokowąs brodaty, nerpa obrączkowana itd.). Ponadto grenlandzkie wody zamieszkują liczne gatunki drobnych zwierząt (tzw. kryl), stanowiących pożywienie kręgowców, a spośród nich największe znaczenie mają krewetki. Na Grenlandii żyje ok. 700 gatunków owadów i pajęczaków: liczne komary, motyle, trzmiele i pająki.
Klimat
Na Grenlandii panuje klimat polarny, jedynie na wybrzeżach – subpolarny.
Południowy zachód wyspy jest cieplejszy niżby wynikało z szerokości geograficznej, a to za sprawą opływającego wyspę od tej strony odgałęzienia ciepłego Prądu Północnoatlantyckiego. Klimat Grenlandii charakteryzuje się częstymi zmianami pogody, ostrymi zmianami temperatur i znacznymi opadami (zwłaszcza w części południowej).
Na zjeździe Amerykańskiej Unii Geofizycznej w 2007 roku niektórzy badacze, m.in. Thomas V. Lowell z uniwersytetu w Cincinnati i 6 innych, przedstawili wyniki swoich prac, z których wynika, że w okolicach fiordu Kangertittivaq (Scoresbysund), w pobliżu miejscowości Ittoqqortoormiit, znajdują się odsłonięte przez ustępujący lodowiec Istorvet duże ilości pozostałości roślinnych – pni i korzeni drzew i krzewów itp. Na podstawie dokonanych odkryć uważa się, że w okresie tzw. „średniowiecznego okresu ciepłego” klimat na Grenlandii był na tyle korzystny, że umożliwiał bujną wegetację drzew i roślin na znacznej powierzchni wyspy.
Zmiana klimatu
W latach od 1989 do 1993, Amerykańscy i Europejscy klimatolodzy wywiercili na szczycie Grenlandii dwa rdzenie lodowe o długości 3 km. Analizy warstw i ich składu chemicznego dostarczyły rewolucyjnych danych na temat zmian klimatycznych na północnej półkuli. Rdzenie pozwalają na cofnięcie się o ok. 100 000 lat i ilustrują, że pogoda i temperatura często zmieniały się gwałtownie pomiędzy pozornie stabilnymi stanami, wywołując globalne konsekwencje.
Współcześnie wzrost średniej temperatury oceanu oraz atmosfery (związane ze zjawiskiem globalnego ocieplenia) powodują nasilony spływ lodu z głębi lądolodu oraz wzmożone topnienie powierzchniowe, czego efektem jest ujemny bilans masy Grenlandii. Lodowce Grenlandii przyczyniają się do wzrostu poziomu morza szybciej niż wcześniej szacowano: w latach 2006–2016 Grenlandia traciła średnio rzecz biorąc 278±11 Gt lodu rocznie, co opowiadało wzrostowi średniego poziomu morza o 0,77±0,05 mm rocznie (dane z lat 2006–2015).
Spadek całkowitej masy lądolodu nie wyklucza regionalnych i okresowych wzrostów jego grubości: przykładowo w latach 1994–2005 większe opady śniegu wynikające z oscylacji północnoatlantyckiej spowodowały przyrost wewnętrznej pokrywy lodowej o średnio 6 cm.
