Krzyżodziób sosnowy (Loxia pytyopsittacus) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Zamieszkuje Europę, głównie północną, oraz przyległy południowo-zachodni skraj Syberii. Nie jest zagrożony wyginięciem.
To gatunek północny. Zamieszkuje północną Europę, od Półwyspu Skandynawskiego po kraje bałtyckie i europejską część Rosji, przyległy południowo-zachodni skraj Syberii, a także północno-wschodnią Szkocję. Jest to ptak osiadły lub migrujący zwykle na niewielkie odległości.
W Polsce dawniej skrajnie nielicznie gniazdował na północy kraju (ostatnie potwierdzone lęgi odnotowano w 1962 roku na Mierzei Helskiej), obecnie rzadko zalatuje (obserwowany do marca). Znacznie rzadszy od podobnego krzyżodzioba świerkowego. Spotyka się go pojedynczo lub w małych grupach w trakcie nalotów populacji ze wschodu.
Zapis kopalny potwierdza jego istnienie już w plejstocenie. Jego skamieniałości odkryto w osadach ze środkowego plejstocenu we Francji oraz w osadach z późnego plejstocenu we Francji, we Włoszech i w Czechach. W Polsce jego skamieniałości odkryto w Jaskini na Biśniku.
Stare, otwarte bory sosnowe, niekiedy świerkowe, głównie północnej Europy. Czasem zamieszkuje drzewostany o innym składzie gatunkowym, ale i tam musi przeważać sosna.
Głównie nasiona, pąki i pędy sosny, a także świerka, rzadziej innych roślin.
IUCN uznaje krzyżodzioba sosnowego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2015 roku organizacja BirdLife International szacowała liczebność populacji w Europie (która obejmuje ponad 95% zasięgu lęgowego tego gatunku) na 424 000 – 1 560 000 par lęgowych. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny.
Na terenie Polski krzyżodziób sosnowy jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek wymarły regionalnie (RE – Regionally Extinct).
