Australia Zachodnia
544 gatunek
Australia Zachodnia – największy stan Australii, jego powierzchnia pokrywa prawie jedną trzecią powierzchni kontynentu australijskiego.
Wody śródlądowe
Rzeka Fitzroy, osiągająca długość 624 kilometrów wraz z rzeką Ord (588 km długości) odwadniają najdalej na północ wysunięty region stanu – Kimberley. W 1971 roku otwarto na rzece Ord tamę, która utworzyła zbiornik Argyle – największe sztuczne jezioro stanu i drugie w całej Australii pod względem pojemności. Mniejsze rzeki w tym regionie to Drysdale, Durack, Prince Regent i Isdell.
Region Pilbara odwadniany jest przez następujące rzeki: Ashburton, Fortescue, De Grey, Yule oraz inne, mniejsze. Wypływają one z Gór Hamersley i napełniają się wodą jedynie w okresie cyklonów tropikalnych. We wnętrzu lądu stosunki wodne są typowe dla Outbacku – nieliczne i okresowe cieki wodne uchodzą do słonych jezior (największe z nich to Carnegie, Mackay i Disappointment) licznie rozsianych po całym pustynnym obszarze. Na południe od Pilbary suchy i niegościnny region jest odwadniany przez najdłuższą rzekę Australii Zachodniej – Gascoyne. Osiąga ona długość 865 km. Pozostałe rzeki w tym regionie to Murchison, Wooramel oraz Sanford.
W południowo-zachodniej części stanu płyną jedyne, całoroczne rzeki. Największe z nich to Rzeka Łabędzia, Blackwood oraz Frankland. Wszystkie one mają swoje źródła w intensywnie użytkowanym rolniczo regionie Wheatbelt, przez co w coraz większym stopniu ulegają silnemu zasoleniu.
Klimat
Klimat Australii Zachodniej można podzielić na dwie wyraźne strefy: na północy dominuje klimat tropikalny, podczas gdy na południu panuje klimat śródziemnomorski. Przez praktycznie połowę roku pogoda znajduje się pod silnym wpływem antycyklonu, produkującego wiatry wiejące ze wschodu na zachód. Podczas miesięcy zimowych antycyklon przenosi się bardziej na północ, powodując słoneczną pogodę i wiatry wschodnie w tej części stanu. Południowa część stanu przez cały rok znajduje się natomiast pod wpływem silnych wiatrów zachodnich (tak zwane ryczące czterdziestki), które przynoszą chłodną, pochmurną i deszczową aurę oraz są przyczyną sztormów u wybrzeży.
Region Kimberley doświadcza wpływu monsunów, powstających w wyniku przesunięcia się antycyklonu na południe w miesiącach letnich. Średnia roczna temperatura na tym obszarze wynosi 27 °C, chociaż w listopadzie często osiągają 37 °C na wybrzeżach i ponad 40 °C w głębi lądu. Pora deszczowa trwa tu od listopada do kwietnia, kiedy cyklony tropikalne przynoszą ze sobą 90% całorocznych opadów, powodując liczne powodzie. Rocznie w południowej części regionu spada około 600 mm deszczu natomiast na północy, w pobliżu miejscowości Kalumburu wskaźnik ten wzrasta do 1.187,5 mm rocznie. W porze suchej, trwającej od maja do października południowe-wschodnie wiatry powodują słoneczne dni i chłodne noce.
Ponad ⅔ stanu zajmują tereny, gdzie dominuje klimat suchy, typowy dla pustyń i półpustyń. Na większej części tego obszaru nie spada więcej niż 300 mm opadów w ciągu roku, w części północnej wskaźnik ten wzrasta do 400 mm, natomiast na nizinie Nullarbor wynosi niecałe 200 mm. Region charakteryzuje się wysokimi temperaturami – od 24 °C na południu do ponad 30 °C w północnej części w styczniu oraz odpowiednio od 9 °C do ponad 18 °C w lipcu. Marble Bar, miejscowość położona w Pilbarze, znana jest jako najgorętsze miejsce w stanie – zdobyła rekord świata, gdyż pomiędzy 31 października 1923 roku a 7 kwietnia 1924 (czyli przez 160 dni) temperatura w tym miejscu nie spadła poniżej 37,8 °C. W Mardie natomiast odnotowano rekordowo wysoką temperaturę 50,5 °C 19 lutego 1998 roku – jest to stanowy rekord. W rezerwacie Nuytsland, położonym na nizinie Nullarbor 17 sierpnia 2008 roku zanotowano –7,2 °C, co stanowi najniższy wskaźnik temperatury w Australii Zachodniej.
Południowo-zachodnia część Australii Zachodniej znajduje się strefie klimatu śródziemnomorskiego. W Perth średnia temperatura w styczniu wynosi 24,7 °C, natomiast w lipcu 13 °C. Średnia suma opadów rocznych to 727,5 mm. Miejscowość Pemberton znana jest z najwyższej sumy opadów w stanie – 1.188,7 mm deszczu spada tu w ciągu roku. Wpływ na pogodę na tym obszarze mają również bryzy morskie, znane w Perth jako Fremantle Doctor. Wieje ona w miesiącach letnich, w godzinach popołudniowych i przynosi obniżenie temperatury powietrza. Kolejnym czynnikiem wpływającym na pogodę w regionie południowo-zachodnim jest ciepły prąd morski Leeuwin. Jego obecność pozwala na istnienie wzdłuż zachodnich wybrzeży stanu rafy Ningaloo, będącej jedną z najbardziej na południe wysuniętych raf koralowych na świecie.
Cyklony tropikalne powstają w porze deszczowej (grudzień-marzec) na północy stanu. Większość z nich uderza w głąb lądu pomiędzy miejscowościami Broome i Onslow, lecz niektóre z nich docierają nawet na południe od Perth zanim skręcą w stronę lądu. W rejonie Kimberley i Pilbary stanowią podstawowe źródło opadów. Od 1910 roku stan nawiedziło piętnaście cyklonów, których stała prędkość wiatru wynosiła ponad 198 km/h, w porywach natomiast ponad 280 km/h (najwyższa, piąta kategoria w australijskiej kategoryzacji cyklonów tropikalnych). Uznawany za najbardziej niszczycielski był cyklon Alby z 1978 roku, powodujący straty w wysokości 50 milionów AUD (wg inflacji w tym roku), głównie w rejonie Perth, Fremantle i Busselton. Podczas cyklonu Vance w 1999 roku większa część miasteczka Exmouth została zniszczona, natomiast szkody wyceniono na 100 milionów ówczesnych dolarów australijskich.
Śnieg jest rzadkim zjawiskiem w Australii Zachodniej, najczęściej pojawia się w paśmie Stirling, w okolicach miasta Albany. Góry te położone są dostatecznie na południu oraz posiadają odpowiednią wysokość do pojawienia się tego typu opadów. Opady śniegu pojawiają się również w pobliskim Parku Narodowym Porongurup, jednak tam są one jeszcze rzadsze. Wzgórza w południowo-zachodniej części stanu są sporadycznie narażone na śnieg, co zazwyczaj wywołuje sensacje wśród lokalnych społeczności. 26 czerwca 1956 roku zanotowano opady śniegu na największym obszarze – wystąpił on na wzgórzach sąsiadujących z Perth, na północy sięgnął miejscowości Wongan Hills, a na wschodzie aż do Salmon Gums. We wszystkich tych lokalizacjach jednak opady śniegu z reguły są niskie (średnio do 5 cm) i nie zalegają dłużej niż jeden dzień.
Flora i fauna
Australia Zachodnia jest uważana za region o jednym z najbardziej unikatowym i zróżnicowanym środowisku roślinnym na świecie. Południowo-zachodnia część stanu znajduje się wśród najbardziej znaczących obszarów dla bioróżnorodności. Ocenia się, że na jego terenie można spotkać gatunki z ponad 210 rodzin roślin naczyniowych, takich jak np. bobowate, mirtowate, srebrnikowate, wiechlinowate czy astrowate. Wśród największych rodzin charakterystyczną cechą jest duży stopień endemizmu – zazwyczaj w granicach 50–80%.
Najdalej na północ wysunięty region stanu – Kimberley porośnięty jest przez otwartą sawannę, zdominowaną przez niskie drzewa z rodzaju Corymbia oraz baobaby australijskie i eukaliptusy w wilgotniejszych miejscach. Przy brzegach rzek zdarzają się również niewielkie obszary lasów kserofitycznych, a przy ich ujściach – zarośla mangrowe.
Dominującymi gatunkami w regionie Pilbara są akacje, występujące tu zarówno w formie drzew i krzewów, jak i trawiaste zbiorowiska Spinifex. Pustynne i półpustynne obszary wschodniej i środkowej części Australii Zachodniej zajmuje scrub, głównie typu malee oraz mulga.
Południowo-zachodnia część stanu ma całkowicie odmienny charakter – znajdują się tutaj jedyne zbiorowiska roślinne w Australii Zachodniej, które można uznać za las. Składają się one głównie z różnych odmian eukaliptusów a ich cechą charakterystyczną jest bogate podszycie. Najpospolitszymi gatunkami są tu: jarrah (Eucalyptus marginata), marri (Corymbia calophylla) i osiągający wysokość ponad 80 m eukaliptus różnobarwny (w Australii znany jako karri; Eucalyptus diversicolor). Oprócz leśnych regionów występuje tu również formacja roślinna kwongan, na którą składają się głównie niewysokie krzewy. Często można spotkać także banksje.
Ponad 150 gatunków ssaków zamieszkuje obszar Australii Zachodniej. Najpospolitsze z nich to kangury, walabie, wombaty, pałankowate oraz jamrajowate. Odnotowano także po około trzydzieści gatunków nietoperzy i małych gryzoni. Bogactwo tutejszej awifauny jest reprezentowane przez ptactwo wodne (kaczki, sieweczki, rybitwy, czaple i inne) żyjące wśród mokradeł na południowym zachodzie, drapieżniki (np. orły) żyjące we wnętrzu lądu, kukułkowate, papugi i wiele gatunków małych ptaków, takich jak łuszczakowate, strzyżyki, miodojady oraz muchołówkowate. Do ponad sto żyjących tu gatunków zaliczają się również scynki i węże – stanowią najbardziej obficie występujące gady. Żyją tu również gekony i inne jaszczurki, a także płazy. Bogate jest także życie wzdłuż morskich wybrzeży. W tutejszych wodach żyją diugonie, delfiny i wieloryby, a na przybrzeżnych wyspach i skałach można zaobserwować populacje płetwonogich oraz pingwinów. W wodach morskich i śródlądowych rozpowszechnione są również gatunki żółwi.
Dużym problemem dla ochrony tutejszych zwierząt jest przekształcanie siedlisk w tereny rolnicze, hodowla zwierząt czy introdukowanie nowych gatunków (np. królików i kotów). Z tego powodu wielka liczba rodzimych gatunków roślin jest zagrożona, a wiele uznaje się za wymarłe. Drastycznie zmniejszyły się również populacje ssaków i innych zwierząt, głównie w regionie Wheatbelt, ale także na obszarach pastwisk i pustyń w centralnej i wschodniej części stanu.
Australia Zachodnia – największy stan Australii, jego powierzchnia pokrywa prawie jedną trzecią powierzchni kontynentu australijskiego.
Wody śródlądowe
Rzeka Fitzroy, osiągająca długość 624 kilometrów wraz z rzeką Ord (588 km długości) odwadniają najdalej na północ wysunięty region stanu – Kimberley. W 1971 roku otwarto na rzece Ord tamę, która utworzyła zbiornik Argyle – największe sztuczne jezioro stanu i drugie w całej Australii pod względem pojemności. Mniejsze rzeki w tym regionie to Drysdale, Durack, Prince Regent i Isdell.
Region Pilbara odwadniany jest przez następujące rzeki: Ashburton, Fortescue, De Grey, Yule oraz inne, mniejsze. Wypływają one z Gór Hamersley i napełniają się wodą jedynie w okresie cyklonów tropikalnych. We wnętrzu lądu stosunki wodne są typowe dla Outbacku – nieliczne i okresowe cieki wodne uchodzą do słonych jezior (największe z nich to Carnegie, Mackay i Disappointment) licznie rozsianych po całym pustynnym obszarze. Na południe od Pilbary suchy i niegościnny region jest odwadniany przez najdłuższą rzekę Australii Zachodniej – Gascoyne. Osiąga ona długość 865 km. Pozostałe rzeki w tym regionie to Murchison, Wooramel oraz Sanford.
W południowo-zachodniej części stanu płyną jedyne, całoroczne rzeki. Największe z nich to Rzeka Łabędzia, Blackwood oraz Frankland. Wszystkie one mają swoje źródła w intensywnie użytkowanym rolniczo regionie Wheatbelt, przez co w coraz większym stopniu ulegają silnemu zasoleniu.
Klimat
Klimat Australii Zachodniej można podzielić na dwie wyraźne strefy: na północy dominuje klimat tropikalny, podczas gdy na południu panuje klimat śródziemnomorski. Przez praktycznie połowę roku pogoda znajduje się pod silnym wpływem antycyklonu, produkującego wiatry wiejące ze wschodu na zachód. Podczas miesięcy zimowych antycyklon przenosi się bardziej na północ, powodując słoneczną pogodę i wiatry wschodnie w tej części stanu. Południowa część stanu przez cały rok znajduje się natomiast pod wpływem silnych wiatrów zachodnich (tak zwane ryczące czterdziestki), które przynoszą chłodną, pochmurną i deszczową aurę oraz są przyczyną sztormów u wybrzeży.
Region Kimberley doświadcza wpływu monsunów, powstających w wyniku przesunięcia się antycyklonu na południe w miesiącach letnich. Średnia roczna temperatura na tym obszarze wynosi 27 °C, chociaż w listopadzie często osiągają 37 °C na wybrzeżach i ponad 40 °C w głębi lądu. Pora deszczowa trwa tu od listopada do kwietnia, kiedy cyklony tropikalne przynoszą ze sobą 90% całorocznych opadów, powodując liczne powodzie. Rocznie w południowej części regionu spada około 600 mm deszczu natomiast na północy, w pobliżu miejscowości Kalumburu wskaźnik ten wzrasta do 1.187,5 mm rocznie. W porze suchej, trwającej od maja do października południowe-wschodnie wiatry powodują słoneczne dni i chłodne noce.
Ponad ⅔ stanu zajmują tereny, gdzie dominuje klimat suchy, typowy dla pustyń i półpustyń. Na większej części tego obszaru nie spada więcej niż 300 mm opadów w ciągu roku, w części północnej wskaźnik ten wzrasta do 400 mm, natomiast na nizinie Nullarbor wynosi niecałe 200 mm. Region charakteryzuje się wysokimi temperaturami – od 24 °C na południu do ponad 30 °C w północnej części w styczniu oraz odpowiednio od 9 °C do ponad 18 °C w lipcu. Marble Bar, miejscowość położona w Pilbarze, znana jest jako najgorętsze miejsce w stanie – zdobyła rekord świata, gdyż pomiędzy 31 października 1923 roku a 7 kwietnia 1924 (czyli przez 160 dni) temperatura w tym miejscu nie spadła poniżej 37,8 °C. W Mardie natomiast odnotowano rekordowo wysoką temperaturę 50,5 °C 19 lutego 1998 roku – jest to stanowy rekord. W rezerwacie Nuytsland, położonym na nizinie Nullarbor 17 sierpnia 2008 roku zanotowano –7,2 °C, co stanowi najniższy wskaźnik temperatury w Australii Zachodniej.
Południowo-zachodnia część Australii Zachodniej znajduje się strefie klimatu śródziemnomorskiego. W Perth średnia temperatura w styczniu wynosi 24,7 °C, natomiast w lipcu 13 °C. Średnia suma opadów rocznych to 727,5 mm. Miejscowość Pemberton znana jest z najwyższej sumy opadów w stanie – 1.188,7 mm deszczu spada tu w ciągu roku. Wpływ na pogodę na tym obszarze mają również bryzy morskie, znane w Perth jako Fremantle Doctor. Wieje ona w miesiącach letnich, w godzinach popołudniowych i przynosi obniżenie temperatury powietrza. Kolejnym czynnikiem wpływającym na pogodę w regionie południowo-zachodnim jest ciepły prąd morski Leeuwin. Jego obecność pozwala na istnienie wzdłuż zachodnich wybrzeży stanu rafy Ningaloo, będącej jedną z najbardziej na południe wysuniętych raf koralowych na świecie.
Cyklony tropikalne powstają w porze deszczowej (grudzień-marzec) na północy stanu. Większość z nich uderza w głąb lądu pomiędzy miejscowościami Broome i Onslow, lecz niektóre z nich docierają nawet na południe od Perth zanim skręcą w stronę lądu. W rejonie Kimberley i Pilbary stanowią podstawowe źródło opadów. Od 1910 roku stan nawiedziło piętnaście cyklonów, których stała prędkość wiatru wynosiła ponad 198 km/h, w porywach natomiast ponad 280 km/h (najwyższa, piąta kategoria w australijskiej kategoryzacji cyklonów tropikalnych). Uznawany za najbardziej niszczycielski był cyklon Alby z 1978 roku, powodujący straty w wysokości 50 milionów AUD (wg inflacji w tym roku), głównie w rejonie Perth, Fremantle i Busselton. Podczas cyklonu Vance w 1999 roku większa część miasteczka Exmouth została zniszczona, natomiast szkody wyceniono na 100 milionów ówczesnych dolarów australijskich.
Śnieg jest rzadkim zjawiskiem w Australii Zachodniej, najczęściej pojawia się w paśmie Stirling, w okolicach miasta Albany. Góry te położone są dostatecznie na południu oraz posiadają odpowiednią wysokość do pojawienia się tego typu opadów. Opady śniegu pojawiają się również w pobliskim Parku Narodowym Porongurup, jednak tam są one jeszcze rzadsze. Wzgórza w południowo-zachodniej części stanu są sporadycznie narażone na śnieg, co zazwyczaj wywołuje sensacje wśród lokalnych społeczności. 26 czerwca 1956 roku zanotowano opady śniegu na największym obszarze – wystąpił on na wzgórzach sąsiadujących z Perth, na północy sięgnął miejscowości Wongan Hills, a na wschodzie aż do Salmon Gums. We wszystkich tych lokalizacjach jednak opady śniegu z reguły są niskie (średnio do 5 cm) i nie zalegają dłużej niż jeden dzień.
Flora i fauna
Australia Zachodnia jest uważana za region o jednym z najbardziej unikatowym i zróżnicowanym środowisku roślinnym na świecie. Południowo-zachodnia część stanu znajduje się wśród najbardziej znaczących obszarów dla bioróżnorodności. Ocenia się, że na jego terenie można spotkać gatunki z ponad 210 rodzin roślin naczyniowych, takich jak np. bobowate, mirtowate, srebrnikowate, wiechlinowate czy astrowate. Wśród największych rodzin charakterystyczną cechą jest duży stopień endemizmu – zazwyczaj w granicach 50–80%.
Najdalej na północ wysunięty region stanu – Kimberley porośnięty jest przez otwartą sawannę, zdominowaną przez niskie drzewa z rodzaju Corymbia oraz baobaby australijskie i eukaliptusy w wilgotniejszych miejscach. Przy brzegach rzek zdarzają się również niewielkie obszary lasów kserofitycznych, a przy ich ujściach – zarośla mangrowe.
Dominującymi gatunkami w regionie Pilbara są akacje, występujące tu zarówno w formie drzew i krzewów, jak i trawiaste zbiorowiska Spinifex. Pustynne i półpustynne obszary wschodniej i środkowej części Australii Zachodniej zajmuje scrub, głównie typu malee oraz mulga.
Południowo-zachodnia część stanu ma całkowicie odmienny charakter – znajdują się tutaj jedyne zbiorowiska roślinne w Australii Zachodniej, które można uznać za las. Składają się one głównie z różnych odmian eukaliptusów a ich cechą charakterystyczną jest bogate podszycie. Najpospolitszymi gatunkami są tu: jarrah (Eucalyptus marginata), marri (Corymbia calophylla) i osiągający wysokość ponad 80 m eukaliptus różnobarwny (w Australii znany jako karri; Eucalyptus diversicolor). Oprócz leśnych regionów występuje tu również formacja roślinna kwongan, na którą składają się głównie niewysokie krzewy. Często można spotkać także banksje.
Ponad 150 gatunków ssaków zamieszkuje obszar Australii Zachodniej. Najpospolitsze z nich to kangury, walabie, wombaty, pałankowate oraz jamrajowate. Odnotowano także po około trzydzieści gatunków nietoperzy i małych gryzoni. Bogactwo tutejszej awifauny jest reprezentowane przez ptactwo wodne (kaczki, sieweczki, rybitwy, czaple i inne) żyjące wśród mokradeł na południowym zachodzie, drapieżniki (np. orły) żyjące we wnętrzu lądu, kukułkowate, papugi i wiele gatunków małych ptaków, takich jak łuszczakowate, strzyżyki, miodojady oraz muchołówkowate. Do ponad sto żyjących tu gatunków zaliczają się również scynki i węże – stanowią najbardziej obficie występujące gady. Żyją tu również gekony i inne jaszczurki, a także płazy. Bogate jest także życie wzdłuż morskich wybrzeży. W tutejszych wodach żyją diugonie, delfiny i wieloryby, a na przybrzeżnych wyspach i skałach można zaobserwować populacje płetwonogich oraz pingwinów. W wodach morskich i śródlądowych rozpowszechnione są również gatunki żółwi.
Dużym problemem dla ochrony tutejszych zwierząt jest przekształcanie siedlisk w tereny rolnicze, hodowla zwierząt czy introdukowanie nowych gatunków (np. królików i kotów). Z tego powodu wielka liczba rodzimych gatunków roślin jest zagrożona, a wiele uznaje się za wymarłe. Drastycznie zmniejszyły się również populacje ssaków i innych zwierząt, głównie w regionie Wheatbelt, ale także na obszarach pastwisk i pustyń w centralnej i wschodniej części stanu.
