Dzięcioł andyjski (Colaptes rupicola) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzięciołowatych (Picidae). Występuje na sawannach, w buszu i lasach Polylepis na wysokości ponad 2000 m n.p.m. na obszarach Puny i Altiplano w zachodniej Ameryce Południowej. Nie jest zagrożony. Suszone mięso i pióra dzięcioła andyjskiego według tradycji prekolumbijskich służyły mieszkańcom Andów jako lek do zwiększenia laktacji u karmiących matek. Cechą charakterystyczną dla tego gatunku jest duża różnorodność geograficzna. Populacja północna (podgatunek C. r. cinereicapillus) różni się znacząco od południowej, obejmującej podgatunki C. r. puna i C. r. rupicola. W niektórych ujęciach systematycznych obie te populacje są traktowane jako osobne gatunki. Obecnie Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) traktuje obie populacje jako należące do jednego gatunku.
Dzięcioł andyjski występuje w zachodniej części Ameryki Południowej w środkowych Andach. Zasiedla obszary od wysokości 2000 m n.p.m. do 5000 m n.p.m., sporadycznie obserwowany jest na niższych wysokościach, jednak nie niżej niż 800 m n.p.m. Poszczególne podgatunki występują w:
Jego głównym habitatem są obszary półpustynne formacji paramo oraz puna w Andach na wysokościach ponad 2000 m n.p.m. Zamieszkuje tereny z zaroślami i wystającymi skałami lub drzewami, w pobliżu urwisk skalnych, brzegów rzek. Podstawą pożywienia są duże larwy motyli i chrząszczy z podrodzin poświętnikowatych, chrabąszczowatych i rutelowatych. Żeruje głównie w małych grupach, chociaż spotykane są także pojedynczo lub w parach oraz w większych grupach dochodzących do ponad 20 osobników. Głównym miejscem żerowania jest powierzchnia gruntu, z którego za pomocą długiego, silnego dzioba, wyciąga larwy spod kamieni lub bezpośrednio z ziemi nawet z głębokości ponad 5 cm.
Rozmnażanie populacji północnej nie zostało zbadane. Uważa się, że w sezonie lęgowym łączy się w niewielkie grupy. Populacja południowa jest lepiej zbadana. Sezon lęgowy trwa od września do listopada w środkowym Peru, a w pozostałych obszarach występowania od stycznia do marca. Rozmnaża się w koloniach od dziesięciu do większej liczby par. Gniazda w kolonii są rozmieszczone bardzo blisko siebie, nawet na odległość tylko pół metra. Gniazda buduje na urwiskach, klifach lub na skalistych zboczach. Do komory głównej o średnicy około 30 cm, w której znajduje się gniazdo, prowadzi wykopany w ziemi, poziomy lub lekko opadający tunel zazwyczaj o długości od 1 do 1,5 m. W jednym lęgu od 2 do 4 piskląt. Oboje rodzice uczestniczą w karmieniu piskląt oraz sprzątaniu gniazda.
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN dzięcioły andyjski i cynamonowy od 2014 roku są klasyfikowane jako osobne gatunki, oba zaliczane są do kategorii najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji dzięcioła andyjskiego nie została oszacowana, ale ptak ten jest opisywany jako dosyć pospolity. Dzięcioł cynamonowy w Ekwadorze opisywany jest jako rzadki i występujący lokalnie. Zasięg występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje dla populacji południowej około 1,19 mln km², a dla populacji północnej (tzn. dzięcioła cynamonowego) 152 tys. km². BirdLife International uznaje trend liczebności populacji obu tych taksonów za stabilny ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla tych ptaków.
