Modraszka zwyczajna
Królestwo
Gromada
Klasa
Rząd
Rodzina
Rodzaj
GATUNEK
Cyanistes caeruleus
Wielkość populacji
Unknown
Długość życia
3-11 years
Waga
11
0
goz
g oz 
Długość
12
5
cminch
cm inch 
Rozpiętość skrzydeł
18
7
cminch
cm inch 

Modraszka zwyczajna, modraszka, sikora modra, sikora modraszka (Cyanistes caeruleus) – gatunek niewielkiego, osiadłego (niektóre populacje wędrowne) ptaka z rodziny sikor (Paridae), zamieszkującego w zależności od podgatunku całą Europę z wyjątkiem północnej Skandynawii i północnej Rosji, a także część zachodniej Azji. Preferuje przy tym głównie świetliste lasy liściaste i mieszane, rzadziej iglaste, zamieszkiwane również przez dzięcioła dużego, w którego starych, opuszczonych dziuplach gniazduje. Nie jest zagrożona wyginięciem, a w większości krajów (w tym w Polsce) jest nawet liczna.

Pokaż więcej

Upierzenie (dla ludzkiego oka) brzucha jest żółte z niewielką, czarną plamą. Grzbiet jest ciemnozielony z niebieskimi akcentami. Głowa jest biała z kilkoma czarnymi paskami i niebieską „czapeczką”, podobną do tych, jakie występują u dzięciołów. W locie widać ciemny, szarawy spód skrzydeł. Jednak dla samych, widzących nadfiolet ptaków, wyglądają one zupełnie inaczej (np. samice wyglądają inaczej niż samce). Głos modraszki jest wysoki, przypominający gwizd, podobny do głosów innych przedstawicieli rodziny sikor. Jest nieco mniejsza od wróbla domowego.

Gniazduje w dziuplach naturalnych i wykutych przez dzięcioły oraz skrzynkach lęgowych. Ma bardzo liczne lęgi. Pisklęta karmione są głównie owadami i ich larwami. Ich legowiskiem w dziupli jest uwite przez osobniki dorosłe gniazdo, podobne do gniazda sikory bogatki, zbudowane z mchu, włosia i piór. Osobniki młodociane w szacie juv. są nieco bledsze od dorosłych, jednak poza tym są podobne. Nie mają też niebieskiej „czapeczki”. Po zakończeniu lęgów zarówno młode, jak i dorosłe, żyją w grupach. Zimą żywią się przede wszystkim pokarmem roślinnym. Odwiedzają też karmniki, ceniąc przede wszystkim słonecznik, orzeszki ziemne i mieszanki tłuszczowo-nasienne. Ustępują jednak przy nich większym bogatkom zwyczajnym.

Pokaż mniej

Wygląd

Żółta pierś i niebieska czapeczka w białym otoczeniu są cechami rozpoznawczymi gatunku.

Pokaż więcej

Ubarwienie z dominującym żółtym i zielononiebieskim odcieniem (jedyny mały ptak Europy o takim upierzeniu, podobnie wygląda tylko sikora lazurowa, która jest biała i niebieska). Jest mniejsza od wróbla. Obie płci ubarwione prawie jednakowo i zbliżonej wielkości, choć samica ma bardziej matowe i mniej wyraziste barwy głównie na czole i skrzydłach. Niebieska barwa piór samca jest bardziej szafirowa i jaskrawa, a u samicy szarawa. Wierzch głowy niebieski, u samic może być trochę bledszy, biało obrzeżony, szczyt z przodu jest jaśniejszy. Skrzydła i ogon jasnoniebieskie podobnie jak wierzch głowy, grzbiet żółtozielony, spód ciała, pierś i brzuch, żółty z czarnym paskiem pośrodku. Na lotkach znajduje się biały poprzeczny pasek. Czarny wąski pasek oczny sięga od dzioba aż na tył głowy i na karku łączy się. Czoło i policzki białe. Dziób jest czarny, tęczówki oczu są ciemnobrązowe, a nogi szaroniebieskie. Czarny podbródek przedłuża się w czarne linie na bokach głowy, które łączą się, tworząc obrożę. Na karku jasna plamka. Młode mają mniej wyraźne barwy, jakby matowe, bardziej zielonkawe w porównaniu z niebieskim odcieniem u dorosłych, a policzki są żółtawe. Sprawnie porusza się wśród cienkich gałązek, często zawisa głową w dół. Dziób cienki, ale ostry i dość silny.

Mimo iż człowiek widzi modraszkę w niebiesko-żółtych barwach, to same ptaki widzą siebie inaczej. Samiec jest dla samicy jaskrawo nadfioletowy. Pióra samicy odbijają dużo mniej nadfioletu. Sikory widzą zarówno widzialny dla człowieka zakres fal elektromagnetycznych, jak i odcienie nadfioletu.

ok. 9–13 g lub 10–12 g

Pokaż mniej

Wideo

Dystrybucja

Geografia

Zamieszkuje Europę poza jej północnymi i północno-wschodnimi obrzeżami (nie występuje w północnej Skandynawii i północnym wschodzie europejskiej części Rosji), Azję Mniejszą, Kaukaz i Iran. W większości miejsc, gdzie występuje, prowadzi życie osiadłe lub koczujące i tylko populacje z północnej i północno-wschodniej Europy regularnie migrują na południe (czasem ich przeloty mają charakter inwazji). Liczebność populacji europejskiej to 16–21 mln par.

Pokaż więcej

W Polsce liczny ptak lęgowy na całym niżowym obszarze kraju. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 krajowa populacja modraszki liczyła 1 527 000 – 1 914 000 par lęgowych. Trend liczebności w okresie 2000–2016 uznano za umiarkowanie wzrostowy, choć liczebność wykazywała silne fluktuacje w kolejnych latach. Większość populacji zimuje (zwłaszcza na zachodzie kraju), ale część osobników odlatuje do południowej Francji (na ich miejsce przybywają ptaki z Półwyspu Skandynawskiego). Przeloty w marcu-kwietniu i wrześniu-październiku.

Wymagania środowiskowe sikory modrej są większe niż w przypadku bogatki. Zasiedla ona lasy; prześwietlone, słoneczne lasy liściaste i mieszane oraz wszelkie zadrzewienia, w tym śródpolne, parki, sady, aleje, krzewy, skwery, doliny większych rzek i ogrody. Tam znajduje miejsce na gniazdo i wystarczającą ilość pokarmu. Unika lasów iglastych i suchych sośnin, gęstych, ciemnych lasów, a jeśli wybiera je za swój biotop, to muszą mieć dobrze rozwiniętą strukturę i posiadać dziuplaste drzewa. Preferuje lasy olszowe z domieszką dębów.

Pokaż mniej
Modraszka zwyczajna Mapa siedliska
Modraszka zwyczajna Mapa siedliska

Nawyki i styl życia

Modraszka jest mniejsza od bogatki i wróbla. Bardzo ruchliwa (choć nie tak jak bogatka) – zwinnie porusza się, skacząc pomiędzy cienkimi gałązkami, zwisając głową w dół. Nie kryje się przed człowiekiem. Lata dość słabo. Gdy wędruje lub zimą skupia się w stada, które mogą liczyć do kilkuset osobników. W najchłodniejszych miesiącach roku można ją spotkać w grupach mieszanych obok pełzaczy, kowalików, dzięciołów i mysikrólików – razem szukają pokarmu i ostrzegają się przed drapieżnikami.

Pokaż więcej

Ostrzega inne osobniki cerretet. Jej trel ma dzwoniące brzmienie. Głos wabiący to tsii tsii, sit, tgi, tgi, cicide cerrr ceretet, natomiast śpiew dodatkowo z końcówką cicicij-jurr, opisywany też jako wysokie cici i jasny trel tirrr, głos porozumiewawczy coretetet.

Pokaż mniej
Zachowanie sezonowe
Zew ptaka

Dieta i odżywianie

Zjada owady (od jaj po imago), pajęczaki i inne drobne bezkręgowce oraz małe nasiona, również drzew. Wiosną oprócz pokarmu mięsnego żywi się również nektarem wierzbowym, pączkami i sokami drzew, a jesienią jagody. Zimą zjada nasiona, jagody i inne owoce i pokarm podawany w karmniku (słonina, słonecznik).

Pokaż więcej

Miejsce zbierania pokarmu i sposoby temu służące są bardzo szerokie – na cienkich gałązkach, krzewach, a nawet ziemi zimą. W czasie żerowania zachowują się w interesujący sposób – często wieszają się na końcach najcieńszych gałązek grzbietem do dołu i zbierają z roślin szkodliwe owady, głównie jaja i larwy. Chętnie robią tak w przypadku kasztanowców, które są niszczone przez minujące larwy szrotówka kasztanowcowiaczka. Gdy skończą z oczyszczaniem jednej gałązki, przelatują kołyszącym się lotem na następną. Oprócz tego odrywają płatki kory, rozdziobują galasy, liście, łodygi, źdźbła, czyli próbują dostać się do miejsc, w których przebywają owady. W preferencjach żywieniowych modraszki pomagają leśnikom i sadownikom w biologicznej walce ze szkodnikami. Zjadają te owady, których w danej chwili jest najwięcej. Czasem nawet człowiek wabi te ptaki do sadów i ogrodów poprzez wywieszanie dla nich budek lęgowych.

Zimą dużą część czasu modraszki spędzają na szukaniu jaj i innych stadiów spoczynkowych owadów, a nasiona roślin oleistych stanowią tylko uzupełnienie diety – jest to jednocześnie najodpowiedniejszy pokarm, jaki powinno zostawiać się tym ptakom w karmnikach. O tej porze roku niektóre osobniki chętnie zatrzymują się w trzcinowiskach, gdzie poszukują pokarmu. Nie mają w zwyczaju gromadzić zapasów.

Pomimo iż różne gatunki sikor, bogatki, ubogie i modraszki, zamieszkiwać mogą ten sam typ lasu, to nie zachodzi pomiędzy nimi konkurencja o pokarm. Poszczególne gatunki mają swoje konkretne miejsca zbioru – sikora modra łowi owady w wierzchołkach i na końcach drzew, bogatka przebywa w najniższych partiach warstwy leśnego podrostu, a sikora uboga w środkowym piętrze. Ponadto to ile dany gatunek sikory zje pokarmu, uzależnione jest od rozmiarów ptaka, co jednocześnie zmniejsza możliwość konkurowania pokarmowego ze sobą do minimum.

Pokaż mniej

Nawyki godowe

ZACHOWANIE GODOWE

Wyprowadza 1–2 lęgi w roku. Gniazdo w dziupli lub budce lęgowej o średnicy otworu 27 mm (przy większym może być wygoniona, np. przez preferujące większą średnicę bogatki), zbudowane z mchu, liści i suchych traw, wysłane wełną, włosami, piórami, sierścią. Celowe wieszanie budki lęgowej powinno mieć miejsce pod koniec zimy, aby sikory zauważyły je przed rozpoczęciem okresu lęgowego. Tworzone pary są monogamiczne.

Pokaż więcej

Od połowy kwietnia składa 6–12, a bardzo rzadko 16 białych jaj z czerwonymi kropkami, długość jaja wynosi od 14 do 18 mm, natomiast szerokość do 13,5 mm. Jest ich więcej niż w lęgu sikory bogatki, od 10 do 12. Jaja wysiadywane są przez ok. 12-16 dni przez samicę. Pisklęta, gniazdowniki, opuszczają gniazdo po 16–22 dniach. Liczba potomstwa jest tak duża, że wykarmienie młodych wymaga od obu rodziców dużego wysiłku. Silnie rozwinięty instynkt macierzyński sprawia jednak, że przynoszą im pokarm tydzień, a nawet dwa tygodnie po wyjściu z gniazda.

Pokaż mniej

Populacja

Liczba ludności

IUCN uznaje modraszkę za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy.

Pokaż więcej

Na terenie Polski modraszka jest objęta ścisłą ochroną gatunkową. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC).

W Species of European Conservation Concern została uznana za gatunek, którego tereny lęgowe znajdują się w Europie i których stan nie jest zagrożony. W ramach Konwencji o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk wpisana do załącznika 2.

Pokaż mniej

Bibliografia

1. Modraszka zwyczajna artykuł w Wikipedii - https://pl.wikipedia.org/wiki/Modraszka_zwyczajna
2. Modraszka zwyczajna Na stronie Redlist IUCN - https://www.iucnredlist.org/species/103761667/118689415
3. Na stronie Xeno-canto - https://xeno-canto.org/707390

Więcej fascynujących zwierząt do poznania