Gołąb maderski (Columba trocaz) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny gołębiowatych (Columbidae). Występuje endemicznie na Maderze. Niezagrożony wyginięciem.
Lą
LądoweJajorodność – najbardziej rozpowszechniona forma rozrodu płciowego zwierząt, polegająca na rozwoju zarodkowym w jaju wydalonym z organizmu matk...
Lot ślizgowy – rodzaj lotu, w którym poruszający się obiekt nie jest w jego trakcie napędzany.Pojęcie stosowane jest do: samolotów oraz inny...
Ni
Nie migrująceT
zacznij od...Długość ciała w przedziale 460–473 mm u samców, samic 380–462 mm. Średnia długość skrzydła u samca 247 mm, u samicy 243 mm. Długość ogona blisko 150 mm, dzioba 23 mm, skoku 46 mm, środkowego palca 50–51 mm. W upierzeniu dorosłych osobników przeważa barwa ciemnoszara. Czoło, wierzch głowy i górna część grzbietu ciemniejsze, łupkowoszare. Po bokach szyi dostrzec można srebrzystobiałe pole tuż obok zielono opalizujących piór z tyłu szyi. W górnej części grzbietu pióra nieco zielono i metalicznie połyskują. Reszta wierzchu ciała, pióra w części skrzydła przyległej do grzbietu (scapulars), pokrywy skrzydłowe, kuper i pokrywy nadogonowe ciemne, łupkowoszare. Sterówki czarniawoszare, w połowie bliższej końca szeroki jasnoszary pasek. Na chorągiewkach zewnętrznych lotek I rzędu występują szerokie, białe krawędzie. Lotki II rzędu szarzeją w kierunku grzbietu. Broda i gardło łupkowoszare, na piersi pióra wpadają w pastelowy odcień kasztanowego, by następnie przejść w kolor jasnoszary na pokrywach podogonowych. Tęczówka jasna, żółtobiała, według autora pierwszego opisu jasnosłomiana. Dziób u nasady czerwonopurpurowy, na końcu biały. Woskówka biała. Nogi i stopy czerwone. Osobniki młodociane wyróżnia bardziej brązowy odcień upierzenia, płowe krawędzie pokryw skrzydłowych i brak u nich opalizacji.
Administracyjnie gołąb maderski to jeden z pięciu endemicznych ptaków Portugalii, zasiedlający niecałą Maderę. Pierwotny zasięg na tej wyspie został przez Heinekena opisany następująco (1829): Występujący w najbardziej zalesionych i nieuczęszczanych miejscach wyspy, jest taki płochliwy i trudny do zaobserwowania, że mogę poznać naprawdę niewiele z jego zachowań. Wiadome jest, że gołębia maderskiego dawniej można było napotkać na pobliskiej wyspie Porto Santo. Obecnie (2020) C. trocaz zasiedla głównie północne stoki wyspy i kilka odizolowanych lasów laurowych na południu. Lasy, w których żyją te gołębie tworzą głównie rośliny z gatunków Laurus azorica, Ocotea foetens, Persea gindica, Appoloniac barbujana, Myrica faya, Clethla arborea i Piconea excelsia. Niekiedy odwiedza tereny rolnicze. Według BirdLife International występuje na obszarze blisko 160 km².
Płochliwy, skryty ptak, przeważnie żeruje grupami pośród drzew. Głównie owocożerny, ale zjada także liście i ziarno. Zbiera się w większe grupy w razie dostatku pożywienia, szczególnie kiedy owocują Laurus azorica i Ocotea foetens, które są ulubionymi drzewami tego ptaka (także pod kątem środowiska). Kiedy owoce nie obrodzą, gołąb maderski udaje się na tereny rolnicze, szczególnie lubując się w uprawach kapusty, kwitnących wiśniach i w winoroślach. Wtedy może zebrać się w niezwykle wielkie grupy. Uchodzi za szkodnika; w styczniu i lutym 1985 przez pięć dni zabito 300 ptaków, a dalsze 200 zatruto, jednak następnego roku obficie wyrosły jagody i gołębie nie opuściły lasu. Spłoszony C. trocaz oddala się ciszej niż gołąb grzywacz, przelatuje długi dystans. Ogólnie ptak osiadły, ale – szczególnie jesienią – może przenieść się z klifów na niziny celem zdobycia pokarmu.
Gniazduje cały rok, jednak lęgi najczęściej mają miejsce od lutego do czerwca. Gniazduje w szczelinie czy też zagłębieniu w skale, także na drzewach w gęstym lesie i na ziemi we wrzosach. Buduje typowe dla gołębi luźne gniazdo z ułożonych na kształt platformy gałęzi i traw. W zniesieniu jedno białe jajo o gładkiej skorupce, niekiedy dwa. Inkubacja trwa 19–20 dni. Młode po blisko 28 dniach są zdolne do lotu, w wieku 8 tygodni stają się samodzielne.
Według IUCN jest to gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). W 1988 został sklasyfikowany jako zagrożony, od 1994 do 2000 włącznie jako niższego ryzyka/zależnie od ochrony, w latach 2004 i 2008 jako bliski zagrożenia (NT, Near Threatened), a od 2011 utrzymuje rangę LC. Ogilvie-Grant napisał w tekście opublikowanym w 1890, że w północnej części wyspy jest to dość pospolity ptak. W pierwszych latach kolonizacji Madery był to pospolity ptak, potem populacja zaczęła się zmniejszać, by w 1986 osiągnąć rozmiar blisko 2700 osobników. W 1986 populacja zaczęła wzrastać wskutek wprowadzenia zakazu polowań. Według BirdLife International (2014) ma trend wzrostowy.
Populacja szacowana jest (2015) na 10–14 tys. dorosłych osobników. Do wymarcia na Porto Santo i spadku liczebności na Maderze przyczyniły się polowania, rozwój osadnictwa, rolnictwa i wycinka lasów. Gołąb maderski występuje na dwóch obszarach uznanych za ostoje ptaków IBA.
