Koralnik żółtopłatkowy (Callaeas cinereus) – gatunek ptaka z rodziny koralników (Callaeidae). Dawniej za jeden z jego podgatunków uznawany był koralnik modropłatkowy (Callaeas wilsoni), razem z nim nosi maoryską nazwę kōkako. Występował na nowozelandzkiej Wyspie Południowej. Uznawany za krytycznie zagrożonego wyginięciem, prawdopodobnie wymarłego (ang. critically endangered ) od 2016, kiedy zaczęto oceniać osobno status zagrożenia dla każdego z koralników. Ostatnie obserwacje uznane za wiarygodne miały miejsce w 2007 i 1967.
Zm
ZmierzchoweDz
DzienneWs
WszystkożerneWszystkożerność – sposób odżywiania się polegający na braku specjalizacji pokarmowej i – w konsekwencji – odżywianiu się różnorodnym pok...
Na
NadrzewneEn
Endemity wyspoweSk
SkansorialneLą
LądoweTe
TerytorialneTerytorium – obszar zajmowany wyłącznie przez jedno zwierzę lub grupę zwierząt. Własne terytorium zwiększa szanse przeżycia osobnika, gdyż z...
Jajorodność – najbardziej rozpowszechniona forma rozrodu płciowego zwierząt, polegająca na rozwoju zarodkowym w jaju wydalonym z organizmu matk...
Zw
Zwierzęta monogamiiMonogamia – najbardziej rozpowszechniony typ związku małżeńskiego, w którym jedna osoba związana jest trwale z jednym partnerem. Monogamicznos...
Ni
Nie migrująceS
zacznij od...Długość ciała wynosi około 38 cm. Koralniki żółtopłatkowe to charakterystyczne ptaki o średnich lub nawet dość dużych rozmiarach ciała. W ich sylwetce wyróżniają się krótkie, szerokie i zaokrąglone skrzydła, krótki, gruby i zgięty w dół dziób, długi, szeroki i zaokrąglony na końcu ogon oraz długie i mocno zbudowane nogi. Znacznie większe od kurobrodów siodłatych (Philestumus carunculatus), ze znacznie krótszym dziobem (i zagiętym, nie dość prostym jak kurobroda), większymi i bardziej zaokrąglonymi wyrostkami u nasady dzioba oraz dłuższym i bardziej zaokrąglonym na końcu ogonem (nie prosto ściętym jak u kurobrodów).
Wymiary szczegółowe podane w milimetrach przedstawia poniższa tabela:
W upierzeniu nie występuje dymorfizm płciowy, samice cechują się jednak nieznacznie mniejszymi rozmiarami ciała. Brak sezonowej zmienności w upierzeniu. To w większości jest niebieskoszare, wyróżnia się czarna maska i brązowawy z tyłu spód ciała. U nasady dzioba wyrastają duże zaokrąglone „korale”. Nie zwisają swobodnie, a przylegają do gardła. Ich ubarwienie to główna cecha odróżniająca koralniki żółtopłatkowe od modropłatkowych. U C. cinereus są w większości pomarańczowe, tylko bliżej nasady barwa przechodzi w niebieską. Widoczny u spreparowanych koralników kolor może nie oddawać rzeczywistego wyglądu tych wyrostków, szczególnie w przypadku starszych eksponatów. Prawidłowość tę zaobserwowano wśród okazów koralników modropłatkowych gromadzonych w kolejnych latach – skórki osobników pozyskanych do lat 20. XX wieku były wyraźnie wypłowiałe w porównaniu do tych pozyskanych od lat 50. XX wieku wzwyż. „Korale” spreparowanych koralników żółtopłatkowych z jaskrawego pomarańczowego blakną do różowawej żółci. Mimo że z biegiem czasu okazy muzealne niszczały, to po przebadaniu 15 skórek dorosłych koralników żółtopłatkowych i porównaniu do modropłatkowych zauważono kilka różnic w ich upierzeniu. Z 15 okazów C. cinereus u 14 nie zauważono jasnej niebieskoszarej obwódki tylnej krawędzi czarnej maski. U jednego jest obecna i tak dobrze widoczna, jak zazwyczaj u koralników z Wyspy Północnej; pochodzenie akurat tego ptaka jest nieznane. Upierzenie ma być też nieco ciemniejsze, jednak część okazów nie odstaje pod jej względem od okazów C. wilsoni z końca XIX wieku. Trochę inne jest też ubarwienie sterówek: zewnętrzne krawędzie T1 oraz chorągiewki zewnętrzne T2–T6 mają barwę niebieskoszarą, matową, u koralników modropłatkowych zaś – oliwkowobrązową. Znaczących różnic w wymiarach ciała między samcami poszczególnych koralników nie dostrzeżono, jednak liczba okazów do przebadania była ograniczona.
Koralniki żółtopłatkowe występowały na Wyspie Południowej Nowej Zelandii. W momencie przybycia Europejczyków na wyspy (które stały się częścią imperium brytyjskiego) koralniki zamieszkiwały między innymi lesiste tereny na zachodzie Wyspy Południowej, ciągnącej się od północno-zachodniego regionu Nelson i Malborough na południe po okolice Fiordland National Park oraz Półwysep Banksa i Wyspę Stewart. Chociaż zasięg występowania koralnika żółtopłatkowego był nieregularny, to obejmował większość porośniętych lasami obszarów Wyspy Południowej, aż po górną granicę lasu. Były to między innymi Alpy Południowe (w tym okolic Arthur's Pass) i wymienione już obszary na zachód od nich. Koralniki pojawiały się też wzdłuż rzek wypływających z Alp Południowych na wschód oraz nieopodal wschodniego wybrzeża – na Półwyspie Banksa, Półwyspie Otago i Catlins (regionu w południowo-wschodniej części wyspy). Prawdopodobnie występowały też na Wyspie Stewart. Na stanowisku na tej wyspie znaleziono raz szczątki kopalne koralników żółtopłatkowych; na Wyspie Południowej znajdowano je w różnych, znacznie od siebie oddalonych miejscach; datowane są na holocen. Przedostatnia obserwacja w 1967 miała miejsce w Mount Aspiring National Park, ostatnia – w 2007 w pobliżu Reefton.
Środowiskiem życia tych ptaków były rozległe lasy zdominowane przez bukany, które przylegały do terenów pokrytych górskimi i podgórskimi zaroślami. Oprócz bukanów w drzewostanie tych obszarów przeważają Metrosideros umbellata, Weinmannia racemosa i obłuszyny Dacrydium cupressinum. Nie wyjaśniono w pełni przyczyn, dla których koralniki modropłatkowe przetrwały i zwiększa się ich liczebność, a żółtopłatkowe znalazły się na granicy wymarcia. Mogła się do tego przyczynić specyfika lasów bukanowych sprzyjająca okresowym pojawianiem się liczniej drapieżników, które na Nową Zelandię sprowadzili osadnicy. W niektórych latach bukany produkują nadzwyczaj duże ilości orzechów, lecz dzieje się to nieregularnie. Szczególna obfitość pożywienia przyciąga niektóre ssaki zawleczone na wyspy przez człowieka, jak myszy. Dla koralników modropłatkowych nie stanowi to znaczącego problemu, ponieważ nie są tak związane z lasami bukanowymi jak C. cinereus.
Prawdopodobnie koralniki żółtopłatkowe były monogamiczne i terytorialne. Przebywały głównie w parach, w których przewodził samiec. Obserwowano też grupy złożone z najwyżej 7 osobników. Jedno doniesienie mówi o 20 osobnikach przemierzających pieszo las – całymi rzędami przemieszczały się szybkimi seriami podskoków, a przy tym podążały za liderem „jak stado owiec”. Potts opisał głos samców koralników żółtopłatkowych jako melodyjny gwizd złożony z sześciu dźwięków, jak te, to, ta, tu, tu, tu, a samice miały odzywać się pięcioma, jak te, a, tu, tu, tu.... Złożona pieśń tych ptaków jest jedną z najwolniejszych wśród ptaków, a śpiew samca i samicy w duecie – najwolniejszy wśród ptaków śpiewających.
Pożywienie koralników żółtopłatkowych stanowiły głównie liście i owoce – w tym należące do Coprosma robusta i innych gatunków Coprosma (Rubioideae), mleczy Sonchus kirkii, fuksji Fuchsia excorticata i garbowników (Coriaria) – a rzadziej kwiaty, pąki kwiatowe, nektar, mchy oraz małe owady i inne bezkręgowce. Często jadły trzymając pokarm w łapie, co jest typowe dla koralników. Chociaż przynajmniej do 2016 nie zostało to formalnie opisane, według relacji niektórych badaczy charakterystyczny ślad obecności tego gatunku zostawia przekopywanie przezeń mchu (ang. moss-grubbing). W miejscach żerowania znaleźć można okrągławe połacie mchu oderwane od podłoża. Rhys Buckingham porównuje ich wygląd do puszku do pudru, a sposób oddzielenia od podłoża – do podcięcia nożyczkami. Według niego jest to unikatowy i pomocny w poszukiwaniach koralników żółtopłatkowych zwyczaj – podobnie nie postępują ani koralniki modropłatkowe, ani inne nowozelandzkie ptaki czy ssaki.
Różne informacje o rozrodzie koralników żółtopłatkowych zebrał Walter Buller w swoim A history of the birds of New Zealand. Pierwsze wydanie ukazało się w 1873, kiedy nie znano jeszcze zwyczajów lęgowych tych ptaków. Te opisano w kolejnym wydaniu z 1888. Zaloty koralników żółtodziobych obserwowano już w październiku. Samiec unosił i rozkładał skrzydła oraz ogon, a przy tym kiwał głową wydając bulgoczący dźwięk. Puste gniazda znajdowano od grudnia do stycznia. Okres wysiadywania jaj trwał od grudnia do lutego. Pisklęta w gnieździe widywano głównie w styczniu i lutym. Do maja młode zdążyły się w pełni opierzyć. Miały zostawać z rodzicami do kolejnego sezonu lęgowego. Prawdopodobnie koralniki żółtopłatkowe wyprowadzały tylko jeden lęg w sezonie.
Gniazdo miało formę masywnej struktury z mchu i gałązek, a umieszczone było (według Pottsa) w gęstych zaroślach, niewysoko nad podłożem. Na podstawie z posplatanych gałęzi różnych rozmiarów osadzona była jego właściwa część, kształtem zbliżona do misy. Tworzą ją gałęzie poprzeplatane torfowcami. Wyściółkę stanowią miękkie trawy. Przybliżone wymiary to: średnica zewnętrzna – 40 cm; średnica wewnętrzna – 20 cm; głębokość – 9 cm. W zniesieniu znajdują się 2 lub 3 jaja, znane są wymiary 40,2 × 27,5 mm, 2 jaj z dawnych zbiorów Canterbury Museum: 40,6 × 29,2 mm i 41,9 × 27,9 mm oraz 42,1 × 27,2 mm. Na początku lat 90. XX wieku prawdopodobnie nie było wiadomo o więcej niż 3 jajach w różnych muzeach. Te są nieznacznie większe od jaj koralników modropłatkowych. Barwa tła skorupy opisywana jest jako szarożółtawa (stone-coloured) lub ciemna, fioletowawoszara (dark purplish grey). Poza tym skorupę pokrywają kropki i większe plamy w kolorze sepii, fioletowe lub brązowe. Wysiadywanie trwało około 18 dni i odpowiadała za nie wyłącznie samica. W tym czasie była karmiona przez samca, podobnie jak podczas opieki nad pisklętami w gnieździe.
Po przybyciu Maorysów na Wyspę Południową obszar występowania koralników żółtopłatkowych zmniejszał się wskutek wylesiania. Pozostawały lokalnie pospolite w trudniej dostępnych obszarach jeszcze do lat 70. XIX wieku. W poprzedniej dekadzie ich populację przetrzebiły szczury, które dotarły na wyspy na statkach brytyjskich kolonizatorów. W latach 80. XIX wieku liczebność ich populacji zaczęła ponownie spadać wskutek drapieżnictwa ze strony gronostajów i łasic, a do 1900 roku ostało się tylko kilka pomniejszych populacji. T.H. Potts już w 1873 opisywał wypieranie koralników żółtopłatkowych z ich środowisk przez kolonizatorów. Wspomniał o wylesianiu (między innymi pod farmy i pastwiska), częstych pożarach lasów, suszach i zmianie lokalnego klimatu.
W 1889 koralniki modropłatkowe były jeszcze dość pospolite, natomiast koralnik żółtopłatkowy został opisany jako zbliżający się do wymarcia. Jako przyczynę odmiennej sytuacji obydwu koralników wskazywano między innymi częstsze żerowanie w leśnej ściółce i budowanie gniazd niżej przez koralniki żółtopłatkowe, co ułatwiało dostęp do nich drapieżnym ssakom. Tak jak kurobrody różnodziobe (Heteralocha acutirostris) koralniki żółtopłatkowe miały być niepłochliwe (island tameness). Gdy człowiek podchodził do wysiadującego ptaka, ten nie alarmował ani nie bronił gniazda. Maorysi polowali na te ptaki, jak również były one licznie zabijane na potrzeby prywatnych kolekcjonerów oraz muzeów w Europie.
IUCN uznaje koralnika żółtopłatkowego za gatunek krytycznie zagrożony (CR, Critically Endangered) od 2016 (stan w 2021). BirdLife International przypisuje go do pomocniczej kategorii CR(PE) – Critically Endangered (Probably Extinct). Na podstawie źródeł jeszcze co najmniej z końca 2. dekady XXI wieku uznaje, że gatunek może być już wymarły.
