Długość ciała wynosi 12,5–14 cm, masa ciała – 14–20 g. Charakterystycznymi elementami upierzenia są: żółta plama na białym gardle, kasztanowa plama na ramieniu i podwójny pasek skrzydłowy; do tego rozpoznanie dorosłego samca w szacie godowej ułatwia ostro zakończony, czarny dziób. Samce w szacie spoczynkowej, samice oraz osobniki młodociane mają dziób jasnobrązowy.
Ptaki obojga płci są podobne, lecz możliwe do rozróżnienia. Głowa i wierzch ciała po kuper i pokrywy nadogonowe szare, jaśniejsze lub płowoszare w znoszonym upierzeniu. Ogon stosunkowo krótki, ciemnoszary, cienko obrzeżony płowo lub jasnoszaro. Pokrywy skrzydłowe mniejsze intensywnie brązowe lub kasztanowe u samca, brązowe lub szarobrązowe u samicy. Często te barwne pokrywy są zasłonięte przez barkówki. Pokrywy skrzydłowe średnie szarobrązowe u nasady, mają szerokie, białe zakończenia (u samicy płowe). Pokrywy skrzydłowe większe ciemnoszare, na końcu jaśniejsze i zwieńczone płową lub białawą plamką. Skrzydełko i pokrywy pierwszego rzędu ciemnobrązowe (wspomniane pokrywy jaśniejsze u nasady). Lotki ciemnobrązowe lub szarobrązowe; lotki II rzędu wyróżniają się jasnopłowymi lub szaropłowymi krawędziami. Kantarek i pasek oczny ciemnoszare; brew jedynie delikatnie zarysowana. Policzki i pokrywy uszne szare lub w kolorze grzbietu. Broda, gardło i jego boki brudnobiałe. W niższej części gardła znajduje się jaskrawożółta plama, u samicy mniejsza lub w ogóle niewystępująca. Pierś i boki pokrywa jasnoszary nalot. Brzuch, okolice kloaki i pokrywy podogonowe białe lub płowobiałe. Dziób stosunkowo długi i smukły, jak na wróbla. Nogi i stopy szare lub szarobrązowe.
Osobniki podgatunku G. x. transfuga cechuje bardziej piaskowoszare upierzenie niż u ptaków podgatunku nominatywnego; do tego cechuje je jaśniejsza kasztanowa plama na skrzydle i jaśniejsze końcówki pokryw skrzydłowych. Mają również jaśniejszy przód głowy z lepiej widoczną brwią. W terenie te różnice nie są jednak bardzo zauważalne.
Wymiary szczegółowe, w milimetrach:
IOC wyróżnia następujące podgatunki:
Częściowo wędrowny. Wędrujące ptaki stwierdzono w Kuwejcie, zimą – w Omanie; dwukrotnie zabłąkany osobnik został stwierdzony na Malcie (w listopadzie 1912 i w marcu 1971), raz w Izraelu (maj 1982), we wschodniej Arabii Saudyjskiej, w Bahrajnie i na Sri Lance (październik 1876). Ptaki z Turcji, Iraku, wschodniego Afganistanu i północno-zachodnich Indii migrują na południe, wschód lub południowy wschód, by zimować w Indiach.
Środowiskiem życia wróbli żółtogardłych są otwarte tereny i niskie wzgórza z drzewami oraz zadrzewione doliny rzeczne. Zamieszkują również obszary upraw z porozrzucanymi drzewami lub żywopłotami, wsie oraz tereny zamieszkałe przez człowieka, jeśli są na nich ogrody. Zasiedla różnorodne lasy i obszary zadrzewione – suche lasy, dżunglę, zakrzewienia, zagajniki, oazy, przebywa również na daktylowcach. Zwykle wróble żółtogardłe przebywają w parach lub małych grupach, poza sezonem lęgowym w stadach do 100 osobników. Niekiedy pojawia się w stadach mieszanych z wróblami zwyczajnymi (Passer domesticus) lub trznadlami czarnogłowymi (Emberiza melanocephala). Odpoczywa zbiorowo w żywopłotach i w gałęziach głogu.
Ptaki tego gatunku żerują na materii roślinnej, głównie ziarnach (również roślin uprawnych), do tego zjadają niewielkie jagody i nektar, o czym świadczy ubrudzone na żółto czoło. W sezonie lęgowym uzupełniają dietę owadami, takimi jak mrówki, ryjkowce i inne chrząszcze oraz gąsienice.
Na tereny lęgowe wróble żółtogardłe przybywają od marca do maja, odlatują od września (wyjątkowo sierpnia) do listopada. Nie wiadomo, w jakim okresie gniazdują te ptaki w Europie (w Turcji). W Iraku lęgną się od końca kwietnia do końca czerwca, w Afganistanie od kwietnia do czerwca. Według Harterta w Indiach okres lęgowy trwa od marca do lipca.
Gniazdo może mieć formę zarówno poduszeczki z włosia, piór i trawy, jak i niechlujnej masy suchej trawy, wełny i włosia, wyściełanej piórami; takie gniazdo zapełnia otwór, w którym zostało umieszczone. Zwykle znajduje się w osłoniętym miejscu, jak szczelina w drzewie, otwór w ścianie lub budynku albo stare gniazdo innego ptaka. Gniazdo buduje samica. W zniesieniu 3 lub 4 jaja o wymiarach blisko 18 na 14 mm. W ciągu roku ptaki te wyprowadzają dwa lęgi.
IUCN uznaje wróbla żółtogardłego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku (stan w 2016). Populacja w Europie w 2015, według BirdLife International, mogła liczyć od 500 do 2000 par. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny.
