Winniczek białawy
Ślimak żółtawy, winniczek białawy (Helix lutescens) – gatunek ślimaka z rodziny ślimakowatych (Helicidae).
Występuje na dwóch obszarach rozdzielonych łańcuchem Karpat. Południowo-zachodni zasięg obejmuje Spisz, Kras Słowacki, Wielką Równinę Węgierską i Siedmiogród. Na północny wschód od gór występuje w Mołdawii, Besarabii, na Podolu i wyżynach południowopolskich. W Polsce spotykany tylko w południowo-wschodniej części kraju.
Zamieszkuje tereny o charakterze stepowym, suche zarośla i słoneczne zbocza. Często spotykany w ogrodach i nasłonecznionych miejscach ruderalnych. Ślimak ten licznie występuje w okolicy Zamościa. Według tradycji sprowadzili go tu zakonnicy franciszkanie chcący urozmaicić swój jadłospis. Po kasacie zakonu ślimaki zdziczały i stały się liczne. Wprowadzenie skupu winniczków, w ostatnich latach poważnie uszczupliło ich populację.
W naturalnym środowisku gatunek ten aktywny jest wiosną i latem. Do połowy września schodzi w dolne partie roślin, których płożące się wtedy pędy tworzą butwiejącą ciepłą i wilgotną osłonę, uzupełnianą później izolującą pokrywą śnieżną. Otwór muszli ślimak zamyka wieczkiem wapiennym i hibernuje. Wieczko może być nieco grubsze niż skorupka, a w miejscu styku ze ścianką otworu jest wyraźnie zgrubiałe.
"Zimowe wieczka" ślimaków lądowych, w odróżnieniu od "całorocznych wieczek" ślimaków wodnych takich jak np. żyworodka nie mają warstwy konchiolinowej, a od środka mają kształt płaskiej czarki. Na wiosnę ślimak wapń z wieczka resorbuje i się uwalnia. Niekiedy i latem można spotkać skorupki z wieczkiem – ich mieszkaniec nie przeżył zimy.
Ślimak żółtawy jest gatunkiem zagrożonym gdyż jest mylony ze znacznie większym ślimakiem winniczkiem. Od 1995 do 2014 roku podlegał w Polsce ścisłej ochronie gatunkowej. Od października 2014 objęty jest ochroną częściową.
