De bonobo (Pan paniscus) is een mensaap en daarmee een van de primaten. De bonobo staat samen met haar naaste verwant de chimpansee (Pan troglodytes) van alle levende diersoorten het dichtst bij de mens. De bonobo stond vroeger ook bekend als dwergchimpansee.
De bonobo en de chimpansee zijn allebei evolutionaire aftakkingen van een gemeenschappelijke aapachtige voorouder van de mens. Ze zijn beide genetisch zelfs ook meer verwant met de mens dan met bijvoorbeeld de gorilla. Het is onbekend of de gezamenlijke voorouder meer bonoboachtig of meer chimpanseeachtig was. De bonobo is net als de mens en dolfijnen een organisme dat ook aan seks doet voor het plezier en niet alleen als primitieve paringsdrift die leidt tot voortplanting. Ook andere dieren hebben seks zonder zich daarmee voort te planten, zoals seksuele relaties tussen individuen van hetzelfde geslacht.
Da
DagdierenAl
Allesetende dierenEen omnivoor of alleseter is een dier dat zowel plantaardig als dierlijk voedsel kan eten om te overleven.Een overwegend carnivoor dier dat ten min...
Te
TerrestrischeBo
BoombewonendeZo
ZoochoryLe
LevendbarendViviparie of vivipariteit betekent letterlijk levendbarendheid: het verschijnsel dat de juvenielen van een levend wezen direct uit het moederorgani...
No
NomadischAl
Altrische dierenPo
PolygynandrieSo
Sociale dierenDo
Dominantie hiërarchieGe
Geen migrantB
begint met
Bonobo's leven uitsluitend in de Congolese regenwouden, in een gebied ten zuiden van de Kongo in Congo-Kinshasa. Door hun beperkt leefgebied, de onstabiele situatie in het land, legale en illegale houtkap en stroperij zijn ze de meest bedreigde mensapensoort.
Zoals uitgelegd in het bekendste boek over bonobo's, van de Nederlandse bioloog Frans de Waal samen met de Nederlandse fotograaf Frans Lanting, verschillen bonobo's en chimpansees enorm in gedrag. Een duidelijk verschil is dat bonobo's minder geneigd zijn tot geweld dan chimpansees. Geweld onder bonobo's komt voor, maar het is veel minder gebruikelijk en vrijwel altijd ook minder serieus. Daarentegen is seks bij bonobo's een veelvoorkomend verschijnsel met een grote sociale functie.
Het heeft tot de jaren zeventig geduurd voor het gedrag van bonobo's in de natuur werd bestudeerd. Na de onafhankelijkheid van België was Congo politiek erg onrustig, wat het tot een weinig geliefd onderzoeksgebied maakte. Bovendien realiseerde men zich pas dat het gedrag van bonobo's en chimpansees sterk verschilde toen de eerste onderzoeksresultaten binnenkwamen. Sinds de 21e eeuw worden bonobo's op een aantal plaatsen in Congo langdurig geobserveerd.
Het belangrijkste voedsel van bonobo's bestaat uit fruit. Daarnaast eten ze ook een bepaalde soort van bodemplanten, bij onderzoekers bekend als THV (terrestrial herbaceous vegetation). Voorts eten ze ook ander plantaardig voedsel, zoals noten, bladeren en bloemen. Ook paddenstoelen staan af en toe op hun menu. Dierlijk voedsel wordt eveneens gegeten, maar niet in grote hoeveelheden, ongeveer 1% van het totaal. In 2008 werd (eenmalig) vastgesteld dat wilde bonobo's een net overleden jong opaten, een vorm van kannibalisme. Verder is het al langer bekend dat de bonobo, net als de chimpansee, op jacht gaat. Kleine antilopen (duikers) en andere apen zijn prooidieren waarmee hij zijn voeding met eiwit aanvult.
Bonobo's zijn geslachtsrijp na 13 tot 15 jaar. Ze hebben geen vaste paartijd en krijgen ongeveer om de vijf jaar (meestal) één jong. Bonobo's krijgen in hun leven 5 à 6 jongen. Bonobo's zijn polygaam: vrouwtjes kunnen met alle mannetjes, behalve haar zonen, uit de groep paren. Ze kijken elkaar bij het paren aan. De oestrus duurt zo'n 10 tot 20 dagen en wordt gekenmerkt door een gezwollen perineum.
De draagtijd bedraagt ongeveer 8 maanden. De eerste vijf jaar wordt een jong door de moeder gedragen en gezoogd. Vanaf het vierde levensjaar wordt het zogen afgebouwd. Bonobo's leren hun jongen ander voedsel tot zich te nemen door zelf het voorbeeld te geven, eerder dan de jongen voedsel toe te stoppen. Na zeven jaar komt de jonge bonobo in de adolescentie. Mannetjes blijven in hun geboortegroep, vrouwtjes verlaten de groep in de late periode van hun adolescentie.
