Kapibara wielka (z guarani Kapiÿva, łac. Hydrochoerus hydrochaeris) – największy żyjący współcześnie gatunek gryzonia z rodziny kawiowatych. Niektórzy autorzy umieszczają kapibarę wielką w monotypowej rodzinie kapibar (Hydrochoeridae lub Hydrochaeridae). Jest roślinożernym zwierzęciem wodno-lądowym, zamieszkującym tereny Ameryki Południowej. H. hydrochaeris jest gryzoniem o masywnej budowie ciała – jego waga dochodzi do 65 kg. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wymienia Hydrochoerus hydrochaeris w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek najmniejszej troski (LC – least concern).
Zm
ZmierzchoweRo
RoślinożerneLu
LudożerneKo
KoprofagiaRo
Roślinożercy (Liście)Pr
PrzedspołeczneZw
Zwierzęta pasące sięPł
PławnyTe
TerytorialneŻy
ŻyworodnePó
PółwodnePo
PoligamiaZw
Zwierzęta z hierarchią dominacjiWy
Wysoce towarzyskieNi
Nie migrująceC
zacznij od...Sł
Słodkie zwierzaczkiKapibara wielka jest największym z żyjących współcześnie gryzoni. Paleontolodzy znają tylko dwa, dawno wymarłe gatunki gryzoni (Josephoartigasia monesi i Phoberomys pattersoni z rodziny pakaranowatych), które były większe od współczesnego H. hydrochaeris. Kapibary mierzą od 100 do 130 cm długości; ich waga może wynosić od 35 do 65 kg, a przeciętnie wynosi 48,9 kg. Badani rekordziści znacznie przekraczali te wartości. Samica złapana w okolicy São Paulo ważyła 91 kg, a samiec z Urugwaju − 73,5 kg. Szczecinowata sierść o cienkich, brązowych włosach szybko wysycha. Kapibary wielkie doskonale pływają. Ich palce łączy błona pławna, ułatwiająca pływanie.
W odróżnieniu od innych gryzoni skóra kapibary wielkiej jest wyposażona w gruczoły potowe.
H.hydrochaeris ma uzębienie o charakterze hypsodontycznym (wysokokoronowe), co oznacza zęby o krótkich korzeniach i masywnej koronie i wieloblaszkowe zęby policzkowe. Wzór zębowy:
Hydrochoerus hydrochaeris zamieszkuje tereny Ameryki Południowej od Panamy, przez sawanny zachodniej Kolumbii, Wenezuelę, Brazylię, Ekwador, Peru, Paragwaj i północną część Argentyny – do rzeki Quequén, czyli do 38° 17' S w prowincji Buenos Aires, a także w Boliwii, Gujanie, Urugwaju.
Głównymi czynnikami przy wyborze miejsc życia są dla kapibar wielkich dostęp do wody i odpowiednia temperatura powietrza. H.hydrochaeris zamieszkuje tropikalne i umiarkowane rejony Ameryki Południowej na wschód od Andów, zawsze w pobliżu wody. Ulubionym siedliskiem są brzegi rzek, bagniste tereny, lasy namorzynowe, podmokłe łąki, gdzie roślinność ma świetne warunki do wegetacji, a woda jest dostępna przez cały rok. Kapibary wielkie mieszkają jednak także w suchych lasach, zagajnikach, kolumbijskich i wenezuelskich sawannowych formacjach llanos, zmiennych w zasoby wodne brazylijskich równinach aluwialnych Pantanal i łąkach. Najczęściej jednak przebywają w odległości od zbiornika wodnego nie większej niż 500 m.
Kapibary wielkie zamieszkujące obszary zalewowe czy równiny aluwialne Pantanal są narażone na dużą zmienność warunków życia. Podczas okresu obfitości wody roślinność jest bujna, więc duża obfitość pożywienia pozwala na spokojne życie, rozmnażanie i nabieranie masy ciała na trudne okresy. Gwałtowne powodzie i zalewanie terenów, będących naturalną spiżarnią kapibar, stanowią dla całych populacji, a szczególnie dla młodych kapibar, poważne utrudnienie i zagrożenie. W okresach suszy małe zbiorniki wodne zanikają, a trawy wysychają, co powoduje nie tylko brak pożywienia, ale i zanikanie naturalnych osłon przed drapieżnikami. Głód, brak wody i osłony wymuszają wówczas migracje w kierunku głównych rzek i lagun.
Kapibary wielkie lubią także zamieszkiwać na terenach wypasu bydła. Wielkie rancza zajmują obszary przekraczające nawet 100 tys. ha. Warunki, jakie tam panują, dają im komfort do życia. Tereny te mają dobry dostęp do wody, są zasobne w paszę, a drapieżniki są przeganiane przez hodowców bydła.
Kapibary wielkie są zwierzętami wodno-lądowymi i wiodą życie na otwartej przestrzeni. Poranek to dla stada czas wypoczynku w wodzie, najchętniej w zacienionym miejscu. W najgorętszych częściach dnia kapibary wielkie lubią się tarzać w błocie lub na płyciźnie. Aktywność i żerowanie zaczyna się późnym popołudniem i trwa do nocy. Kapibary pasą się powoli, systematycznie poszukując smakowitych roślin, więc żerowanie wymaga sporo czasu.
Są zwierzętami stadnymi. Żyją w grupach liczących od jednej pary do kilkudziesięciu zwierząt obu płci wraz z ich potomstwem. Liczebność stada w badanych populacjach w Wenezueli wahała się w zależności od pory roku. W lipcu, podczas pory deszczowej, średnia liczebność wynosiła 5,6, zaś w marcu – najbardziej suchej porze roku – 15,9 osobników. Inni badacze również wskazują na tę prawidłowość i podają średnie: 6,7–7,5 w lipcu, a 15–27 osobników w miesiącach suchych, wskazując, że ich zdaniem przyczyną są raczej warunki życia niż pory roku. Stado jest zazwyczaj rządzone przez dominującego samca, który stara się pozbyć rywali i utrzymać stado składające się w większości z samic. Osobniki wiodące samotniczy tryb życia (ok. 5–10% populacji) to samce.
Kapibary wielkie komunikują się używając systemu gwizdów i chrząkań. Azcarte wskazuje na 5 zróżnicowanych dźwięków wydawanych przez kapibary wielkie. Jak zauważa, kapibary wielkie komunikują się także poprzez oznaczanie zapachem swojego terenu. Używają w tym celu gruczołów zapachowych zlokalizowanych w okolicy odbytu.
Kapibary wielkie żywią się roślinami wodnymi, trawami, owocami i nasionami. Ich pożywienie stanowią głównie rośliny należące do kilku rodzin:
Samica kapibary wielkiej osiąga dojrzałość płciową mniej więcej w wieku 18 miesięcy. Waży wówczas około 30–40 kg. Owulacja trwa średnio 7,5 dnia. Samica jest w ciąży około 150 dni. Kapibary wielkie rozmnażają się przez cały rok, lecz – jak wykazały badania przeprowadzone na populacji żyjącej w regionie wenezuelskiej sawanny llanos – najwięcej porodów przypada na okres od września do października. Zazwyczaj samice rodzą raz w roku, ale w sytuacji, gdy warunki życia są dobre, mogą rodzić dwukrotnie w przeciągu 12 miesięcy. W badanej grupie samice rodziły 1–7 młodych w miocie, przeciętnie 4. Ciąże były liczniejsze, lecz część płodów została zresorbowana. Samica nie przygotowuje gniazda, ale rodzi w przypadkowych miejscach, co naraża młode na ataki drapieżców. Jedynie 5 procent młodych kapibar wielkich ma szansę przetrwać pierwszy rok życia.
Noworodki mają otwarte oczy, ważą około 1,5 kg, ich skórę pokrywa futro. Dysponują kompletnym uzębieniem. Matka karmi je mlekiem przez pierwsze 3–4 miesiące życia, ale głównym składnikiem ich pożywienia są trawy, zaś mleko jest uzupełnieniem. Po roku młode kapibary wielkiej osiągają masę 22–24 kg, zaś po następnym roku ważą około 37–40 kg.
Długość życia tych ssaków na wolności dochodzi do 8–10 lat. Lee S. Crandall – wieloletni generalny kurator New York Zoological Society (dawniej Bronx Zoo) – wspomina o kapibarze wielkiej, która osiągnęła wiek 12 lat.
