Sorkonos plamisty (Rhynchocyon cirnei) – gatunek ssaka z rodziny ryjkonosowatych w rzędzie ryjkonosowych. Liczy 5 podgatunków. Występuje w Afryce. Żywi się stawonogami ściółki lasu bądź zarośli. Jest monogamiczny, samica rodzi 1–2, rzadziej 3 młode. Nie zagraża mu wyginięcie.
Heritage podaje następujące wymiary zwierzęcia. Długość głowy i tułowia wynosi od 22,9 do 27,3 cm. Ogon mierzy od 19,6 do 24,9 cm. Ucho osiąga między 2,7 a 3,1 cm, a tylna stopa od 6,3 do 7,6 cm. Masa ciała zawiera się w przedziale od 320 do 450 g. Samice i samce nie różnią się wielkością.
Badania Kaufmana et al. z 2013 wskazują, że ryjkonosowe jako grupa ogólnie mają mózg większy, niż inne ssaki podobnej wielkości i podobnej diety.
Brązowa do kremowej głowa ma nieporośnięte włosiem uszy barwy płowej. Pysk jest długi i giętki. Otworów podniebiennych nie stwierdza się. W jamie ustnej znajdują się zęby, w tym niestały niewielki siekacz górny i dobrze rozwinięte górne kły, u samców dłuższe niż u samic. Wzór zębowy przedstawia się następująco:
.
Grzbiet sorkonosa plamistego, płowy do ciemnobrązowego, wpadający w odcienie pomarańczu, nosi po obu bokach podłużne linie, rozpoczynające się pośrodku grzbietu, a sięgające do nasady ogona. Po obu stronach występują 3 takie linie, przy czym te wyższe są lepiej wyrażone, ciągłe, te niższe zaś rozpadają się na szereg jaśniejszych i ciemniejszych plam. Po liniach tych można rozpoznać sorkonosa plamistego, aczkolwiek u niektórych podgatunków ciemniejsze ubarwienie okolicy zadu czyni linie słabo widocznymi. Jaśniejszy, białawy czy jasnożółty jest za to brzuch. Na klatce piersiowej samicy znajdują się sutki, nieobecne u samców. Para przednia uległa redukcji i nie występuje, obserwuje się natomiast parę środkową i tylną, podobnie jak u sorkonosa złotozadego. Nie występuje gruczoł piersiowy, natomiast gruczoły odbytowe (analne) rozwinięte są dobrze.
Ogon osiąga jakieś 0,9 długości ciała. W odcinku bliższym jest dość gruby, dystalnie coraz cieńszy. Prawie nie porastają go włosy, na końcu ma biały odcinek.
Kończyny przednie i tylne kończą się czterema palcami. Liczba ta wynika z zaniku kciuka i palucha. Również i piąty palec ręki rozwija się słabo, wspierany na tylko dwóch paliczkach. Kończyny tylne sorkonosów są solidnie zbudowane.
Sorkonos plamisty występuje w Afryce. Ma szeroki zasięg. IUCN wymienia tu następujące kraje: Demokratyczna Republika Konga (między rzekami Ubangi i Kongo), Malawi (wzgórza okolicy ryftu), Mozambik (na północ od Zambezi), Tanzania, Uganda (zachód kraju), Zambia. Ponadto gatunek może występować w Republice Środkowoafrykańskiej, pojedyncze doniesienie mówi o napotkaniu go między Bangui i Mbaiki na zachód od rzeki Ubangi, ale jako że byłoby to jedyne stwierdzenie zwierzęcia na zachód od rzeczonej rzeki, autorzy powątpiewają w to. Gatunek bytuje na wysokości od poziomu morza (Tanzania, Mozambik) do 2100 m w górach Rubehos bądź 2300 m w górach Udzungwa, oba łańcuchy w Tanzanii.
Rozmieszczenie zależy od podgatunku, obejmują one kilka niepołączonych ze sobą obszarów. Heritage podaje je następująco:
Tryb życia sorkonosa plamistego nie został dobrze poznany. Wnioskuje się, że przypomina on tryb życia pokrewnych gatunków, sorkonosa złotozadego i szarolicego. Prawdopodobnie i sorkonos plamisty wiedzie samotne życie. Mimo łączenia się w pary każdy osobnik z danej pary żyje oddzielnie. Aktywność przypada na dzień. W nocy zwierzę śpi w gnieździe zbudowanym ze ściółki.
Sorkonos plamisty zasiedla lasy i tereny porośnięte roślinnością krzewiastą. Wymienić tu można lasy górskie i nizinne, ale też gąszcz porastający brzegi rzek. Zwierzę wymaga obfitej ściółki i piętra koron. Siedliska prawdopodobnie pofragmentowane.
Pożywienie tego ssaka stanowią bezkręgowce, najczęściej stawonogi. IUCN wnosi o tym z analogii do innych sorkonosów, ale Heritage przytacza badania żołądków osobników z Zambii. Zawierały one pozostałości chrząszczy, błonkówek, larw muchówek, jak i innych owadów. Pokarm znajduje w ściółce.
Ryjkonosowe ewoluowały prawdopodobnie w środowisku pozbawionym istotnej konkurencji. Wykształciły zespół specyficznych adaptacji, obejmujący myrmekofagię, specyficzny chód, brak gniazd. Łączą dzięki temu cechy spotykane u hiętkojęzykowych i antylop.
Rozród sorkonosa plamistego nie został dobrze poznany. Prawdopodobnie jest on monogamiczny, jak i inne sorkonosy, łączące się w pary na całe życie i zajmujące wspólne terytorium. Rozród przebiega prawdopodobnie przez cały rok bez wyraźnego okresu godowego. Po kopulacji samica zachodzi w ciążę, by wydać na świat 1–2 noworodki, rzadko 3.
Introgresja z sorkonosa czarno-rdzawego i szarolicego do R. cirnei reichardi wskazuje na krzyżowanie się tych gatunków, przy czym objęty nią obszar jest niewielki i leży na wschodzie gór Udzungwa.
Całkowita liczebność gatunku spada. Odpowiadać za to może niszczenie środowiska życia zwierzęcia i fragmentacja dostępnych mu siedlisk. W górskich lasach grozi mu wycinanie drzew, podobnie jak sorkonosowi złotozademu i czarno-rdzawemu. Zagrożenie takie dotyczy choćby gór Rungwe. Szczególnie zagrożony z tego powodu może też być zamieszkujący nadmorskie tereny Tanzanii R. c. macrurus. Ponadto niektóre populacje są obiektem polowań. IUCN zwraca też uwagę na zagrożenie niewielkich izolowanych populacji, wymieniając tę z okolic Mbira u wyjścia Nilu z Jeziora Wiktorii.
