Czapla modra
Królestwo
Gromada
Klasa
Podklasa
Infraklasa
Nadrząd
Rząd
Rodzina
Rodzaj
GATUNEK
Ardea herodias
Wielkość populacji
500,000-4,9Mln
Długość życia
15-23 years
Prędkość maksymalna
55
34
km/hmph
km/h mph 
Waga
1.8-3.6
4-7.9
kglbs
kg lbs 
Wysokość
115-138
45.3-54.3
cminch
cm inch 
Długość
91-137
35.8-53.9
cminch
cm inch 

Czapla modra (Ardea herodias) – gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny czaplowatych (Ardeidae), zamieszkującego w kilku podgatunkach różnego rodzaju tereny podmokłe i wybrzeża morskie Ameryki Północnej oraz wyspy Galapagos. Koczujące osobniki zauważono kilkakrotnie w zachodniej Europie. Wszystkie (poza jednym) podgatunki migrują na południe na czas zimy. Czapla modra nie jest zagrożona wyginięciem (nadano jej pod tym względem kategorię LC – najmniejszej troski), jednak istotnym zagrożeniem dla niej jest utrata siedlisk.

Pokaż więcej

Jest jednym z największych gatunków czapli (największym w Ameryce Północnej), rozpiętość jej skrzydeł sięga niekiedy 2 metrów. Jest bardzo podobna do europejskiej czapli siwej, która jest jednak od niej nieco mniejsza. Można spotkać osobniki należące do dwóch odmian barwnych: szaro-niebieskiej i białej, a także różne formy pośrednie między nimi. Osobniki młodociane są całkowicie szare. Posiada na głowie charakterystyczny, czarny czub z piór, podobnie jak większość innych gatunków ptaków z podrodziny czapli. W locie można ją łatwo rozpoznać po „esowato” wygiętej szyi.

Wyprowadza najczęściej jeden lęg w roku. Gniazdo, mające kształt platformy, budowane jest zazwyczaj na drzewie. Gniazduje przede wszystkim w dużych i hałaśliwych koloniach lęgowych, rzadko indywidualnie. Pary łączą się ze sobą jedynie na jeden sezon. Nie ma wielu naturalnych wrogów, jednak jeżeli osobniki należące do kolonii zostaną w jej obrębie zaatakowane, inne ptaki mogą kolonię porzucić, jednak zachowania takie nie należą do reguły. Poluje głównie na ryby i inne zwierzęta wodne, które atakuje z zaskoczenia, brodząc w płytkiej wodzie. Dawniej była częstym obiektem polowań dla piór. Obecnie w stosunku do człowieka jest nieufna i płochliwa.

Pokaż mniej

Wygląd

Jeden z największych przedstawicieli czaplowatych, rozmiarem ustępuje jedynie czapli olbrzymiej i czapli białobrzuchej.

Pokaż więcej

  • długość ciała (od głowy do ogona) ok. 91–140 cm
  • wysokość w pozycji stojącej z wyciągniętą szyją ok. 100 cm
  • rozpiętość skrzydeł ok. 167–201 cm
  • masa ok. 2–3,6 kg.

Przeważające upierzenie w kolorze szaro-niebieskim, jaśniejsze latem i ciemniejsze zimą. Czarne lotki, czerwono-brązowe uda, para brązowych lub czarnych plam na nadgarstkach, rdzawo- lub cynamonowo-szara szyja, pióra paskowane poniżej białego gardła i na piersi. Głowa jaśniejsza, maska biała, ciemne czoło i ciemię, czarny czub, jasnożółte tęczówki. Para charakterystycznych długich czarnych piór wyrastających nad oczami (przedłużenie czarnych brwi) i opadających z tyłu głowy. Posiada pióra pudrowe, które rozkrusza i używa powstałego proszku do czyszczenia i zabezpieczania upierzenia. Zaostrzony, żółty dziób, długie nogi pokryte ciemnym włosiem. Skrzydła długie i szerokie, krótki ogon. Młode osobniki mają ciemniejsze upierzenie o bardziej jednolitym kolorze, ciemnoszary czub i żółto-zielony dziób. Nie mają piór ozdobnych.

W szacie godowej długie pióra na piersi, plecach i bokach oraz pióra puchowe na dole szyi i plecach. Jasnożółty dziób i rdzawe nogi na początku okresu godowego.

Brak wyraźnie zaznaczonego dymorfizmu płciowego, samiec i samica wykazują nieznaczne różnice w odcieniu upierzenia i rozmiarze. Samiec jest zwykle 5–10% większy. Stwierdza się polimorfizm – występują dwa podstawowe typy upierzenia: charakterystyczny szaro-niebieski i całkowicie biały. Osobniki z białym upierzeniem (brak pigmentu w piórach) różnią się także budową dzioba i długością piór na głowie. Występuje także typ pośredni (w Stanach Zjednoczonych nazywany czaplą Würdemanna) posiadający typowe dla gatunku szaro-niebieskie upierzenie, lecz głowa jest biała. Ten typ czapli modrej zamieszkuje archipelag Florida Keys.

Pokaż mniej

Wideo

Dystrybucja

Geografia

Występuje na zróżnicowanych siedliskach takich jak słodkowodne jeziora, rzeki o powolnym nurcie, słonawe bagna, laguny, lasy namorzynowe i przybrzeżne mokradła. Rzadko występuje na dużych wysokościach, zaobserwowano czaplę modrą na wys. do 1500 m n.p.m. w Panamie.

Pokaż więcej

Gniazduje w południowo-wschodniej Alasce, południowej Kanadzie (prowincje: Kolumbia Brytyjska, Alberta, Manitoba, Ontario, Quebec, Nowy Brunszwik, Wyspa Księcia Edwarda i Nowa Szkocja), na terenie Stanów Zjednoczonych oraz Meksyku (po stany Guerrero i Veracruz) i na Wyspach Galapagos. Zimuje na wschodnich wybrzeżach Stanów Zjednoczonych i Kanady oraz w Meksyku, na Karaibach i Antylach, w północnej Kolumbii, Wenezueli, zachodnim Ekwadorze i na Wyspach Galapagos. Rzadko dociera do Europy, aczkolwiek zaobserwowano osobniki na Azorach, w Hiszpanii, Anglii i Holandii.

Pokaż mniej
Czapla modra Mapa siedliska
Czapla modra Mapa siedliska
Czapla modra
Public Domain Dedication (CC0)

Nawyki i styl życia

Migrują na południe zimą (wrzesień – październik) i na północ latem (od połowy marca do końca kwietnia). Najczęściej przemieszczają się same lub w małych grupach, chociaż zaobserwowano także migrujące grupy liczące ok. 100 osobników. Zamieszkujący Wybrzeże Północno-Zachodnie podgatunek A. herodias fannini jest jedynym, który nie migruje. Niewielka część populacji migrujących podgatunków pozostaje przez cały rok na swoim terytorium, jeżeli ma dostęp do niezamarzającego zbiornika wodnego (np. niezamarzające rzeki w okolicach Nowej Anglii). Jednak jeśli woda zamarza zimą, co uniemożliwia zdobycie pożywienia, czapla modra przenosi się bardziej na południe, na wybrzeża lub wyspy.

Pokaż więcej

Wykazują terytorializm w zależności od płci, wieku i pory roku. Samce bronią swojego terytorium przez cały rok, a samice w okresie gniazdowania. Jeżeli obrona nie wymaga opuszczenia gniazda, para będzie go razem bronić (najczęściej atakując dziobem). Młode osobniki oraz dorosłe samice nie są terytorialne na zimowych żerowiskach.

Maskują się pośród roślin, nieruchomiejąc z wyciągniętą pionowo do góry szyją i dziobem, delikatnie poruszając ciałem do przodu i do tyłu w rytm wiatru. Szaro-niebieski kolor upierzenia sprawia, że nie wyróżnia się w wodzie ani na tle nieba o świcie lub zmroku, gdy żerują.

W sytuacji stresowej, lub w reakcji na zagrożenie młode osobniki zwracają zawartość żołądka. To zachowanie sprawia, że trudno jest uratować chore lub osłabione młode, które trafiają pod opiekę człowieka. Zaobserwowano również, że dorosłe sępniki różowogłowe specjalnie drażnią młode czaple, aby ukraść zwrócony przez nie pokarm i nakarmić nim swoje młode.

W trakcie lotu czapla esowato zgina szyję. Nie robi tego, gdy podrywa się do lotu lub przelatuje krótki odcinek. Widoczne podczas lotu lotki są ciemne, niemal czarne, nogi utrzymuje wyciągnięte wzdłuż osi ciała. Powoli, miarowo i głęboko uderza skrzydłami i często krzyczy. Lata z prędkością 32–48 km/h, wykonuje ok. 2,3–3,2 uderzeń skrzydeł na sekundę.

Odzywa się ostrym głosem, przypominającym ochrypłe, gardłowe krakanie, może także wydawać dźwięki określane jako ryczenie lub gdakanie, lub stukać dziobem. Najgłośniejsza w okresie godowym, może odezwać się o każdej porze roku, gdy czuje się zagrożona lub w czasie terytorialnych sporów.

Samiec i samica osiągają dojrzałość płciową po ok. 22 miesiącach. Średnia długość życia na wolności to 15–17 lat, maksymalna zanotowana to 23 lata.

Śmiertelność w pierwszym roku życia wynosi ok. 69%, w drugim 36,3% oraz 21,9% w kolejnych latach. Udokumentowane przyczyny śmierci to: choroby, drapieżnictwo (głównie w przypadku młodych), zima, kłusownictwo, zakrztuszenie oraz chemiczne zanieczyszczenie środowiska. Młode są także narażone na śmierć głodową, zmiany pogody i wypadnięcie z gniazda (przypadkowe lub za sprawą silniejszego rodzeństwa). Pestycydy są możliwą przyczyną słabnięcia skorupy jaja (staje się zbyt cienka), które negatywnie wpływa na sukces rozrodczy. Udokumentowano również zatrucie środkami owadobójczymi takimi jak DDT i dieldryna jako bezpośrednią przyczynę śmierci. Czaple giną też często wpadając na druty elektryczne.

Ten gatunek jest nosicielem pasożytniczych nicieni Eustrongylides ignotus, które mogą doprowadzić do śmierci. Zarażenie następuje przez spożycie ryb z larwami nicienia, które następnie przebijają ściany żołądka powodując zapalenie otrzewnej i atrofię narządów wewnętrznych. Szczególnie narażone są młode osobniki, które mogą umrzeć na skutek wywołanych przez nicienia krwotoków wewnętrznych lub powiązanych infekcji bakteryjnych. Różne podgatunki zarażają się również czaplim wirusem zapalenia wątroby typu B (HHBV).

Pokaż mniej
Zachowanie sezonowe
Zew ptaka

Dieta i odżywianie

Żeruje głównie w płytkich (do 50 cm głębokości), często zarośniętych wodach, bagnistych zbiornikach i leśnych mokradłach, rzadziej na suchych terenach. Podczas żerowania czatuje stojąc nieruchomo, cierpliwie czeka, aż ofiary przyzwyczają się do jej obecności i przestaną traktować ją jak drapieżnika. Żerując na rzece lub w strumieniu ustawia się, lub powoli przemieszcza pod prąd wody. W wodzie stojącej może naganiać zdobycz rozkładając skrzydła i uderzając ich końcówkami o taflę wody lub burząc wodę nogami. Dziobie i smakuje, powoli spaceruje lub atakuje szybkim, gwałtownym ruchem. Podlatuje, przysiada, unosi się nad wodą wypatrując zdobycz, nurkuje głową do przodu lub wskakuje nogami do wody, pływa lub unosi się na powierzchni. Zaobserwowano nurkowanie w głębszej wodzie, lecz nie jest to typowe zachowanie dla tego gatunku.

Pokaż więcej

Zwykle połyka zdobycz w całości, często obraca nią w powietrzu, aby ustawić ją w łatwiejszej do przełknięcia pozycji. W przypadku, gdy złowi dużą rybę, może zabić ją dziobem lub uderzając nią o ziemię (wielokrotnie upuszczając i podnosząc, aż znieruchomieje). Próby połknięcia zbyt dużej ofiary mogą prowadzić do zadławienia i śmierci. Trawi kości, ale nie trawi sierści, jeżeli upoluje gryzonia lub małego ssaka, to wydala niestrawione resztki w postaci wypluwki. Żeruje dniem i nocą (dobrze widzi w ciemności), ale najczęściej o świcie i o zmroku, zwykle samotnie, w grupie poluje w miejscach o dużej ilości pożywienia, gdzie obrona własnego żerowiska jest niemożliwa.

Ulubionym pożywieniem są ryby (do ok. 30 cm długości), ale poluje także na ropuchy, kijanki, traszki, jaszczurki, węże, małe ssaki i gryzonie, ptaki, kraby, raki, ślimaki i owady. Zjada także padlinę.

Pokaż mniej

Nawyki godowe

ZACHOWANIE GODOWE

Najczęściej gniazduje w koloniach, często w towarzystwie kormoranów rogatych, ślepowronów lub innych gatunków czapli, sporadycznie w odosobnionych parach. Wybór miejsca na założenie kolonii jest uwarunkowany kilkoma czynnikami. Często jest to obszar odosobniony (wyspy lub bagna oraz wysokie drzewa są wybierane w celu ograniczenia dostępu drapieżnikom), znajdujący się w pobliżu żerowisk (średnia odległość 2,3 km, maks. 12 km) i obfitujący w materiał do budowy gniazd. Niektóre kolonie są zajmowane przez wiele konsekutywnych lat, jednak ptaki często przenoszą się w inne miejsce po 1-2 latach. Mogą także powrócić do dawnej kolonii po kilku latach. Powrót do kolonii zależy również od wytrzymałości drzew na zbierające się wokoło guano i jego fitotoksyczny charakter. Niektóre drzewa mogą z tego powodu umrzeć w ciągu dekady.

Pokaż więcej

Gniazda buduje zarówno na iglastych, jak i liściastych drzewach (na wysokości 20–50 m), w pobliżu jezior, mokradeł lub innych zbiorników wodnych, rzadziej na ziemi lub strukturach wzniesionych przez człowieka (np. na słupach linii elektrycznych). Kolonie mogą liczyć 5-500 gniazd, średnio ok. 160. Wiele gniazd może znajdować się na tym samym drzewie, zwykle 1–5, ale zaobserwowano nawet 32 sztuki. Samiec i samica wspólnie budują gniazdo. Samiec zbiera materiał (gałązki, liście, trawę, igliwie, mech, trzcinę) z ziemi, drzew lub niestrzeżonych gniazd, a następnie oddaje go samicy, która zajmuje się budową. Dość niezgrabne gniazdo jest uzupełniane w ciągu całego okresu gniazdowania, może być odnawiane i używane rokrocznie przez różne pary. Rozmiar gniazda zależy od jego wieku, nowe może mieć do 0,5 m średnicy, starsze (wielokrotnie uzupełniane) do 1 m i ok. 50 cm głębokości.

Samce jako pierwsze powracają do zeszłorocznych kolonii, zajmują gniazdo, którego będą zaciekle bronić, krzycząc i nacierając na ewentualnego przeciwnika z otwartym dziobem i rozłożonymi skrzydłami. Te czaple co roku wybierają nowych partnerów. Po przybyciu samic łączą się w pary i rozpoczynają toki. Jednym z elementów godów jest przynoszenie przez samca materiału do budowy gniazda. Samica wita go wyciągając szyję i dziób prosto do góry i jednocześnie przysiadając. Unosi pióra na szyi, plecach i piersi oraz kracze. Również samiec stroszy pióra na głowie i plecach oraz wydaje serię krótkich dźwięków. Częsty jest też taniec po okręgu, krzyżowanie szyi, uderzanie dziobami, szczypanie, wzajemne skubanie i gładzenie piór. Kopulacja, poprzedzana przez zaloty, prawie zawsze odbywa się w gnieździe, rzadziej na sąsiadującej gałęzi. Zbliżenie trwa średnio 12–15 sekund. W czasie toków ptaki te są bardzo wrażliwe na hałas i obecność potencjalnych agresorów (także człowieka) oraz podatne na porzucenie gniazda. Od momentu złożenia jaj więź z gniazdem rośnie i ryzyko porzucenia maleje.

Okres lęgowy trwa od marca do maja w północnej części obszaru występowania oraz od listopada do kwietnia w części południowej. Typowy lęg odbywa się raz do roku, samica składa 3–7 (średnio 4) jasnych zielono-niebieskich jaj o wymiarach ok. 61–63 mm x 42–46 mm i masie 65–75 g. Jaja są składane w 2–3-dniowych odstępach. Jeżeli gniazdo zostanie zniszczone lub porzucone, samica może złożyć nowe jaja. Obecność człowieka źle wpływa na rozmnażanie tego gatunku. Wielokrotne wtargnięcie na obszar gniazdowania może spowodować porzucenie jaj lub młodych. Para wysiaduje jaja na zmianę, samica głównie w nocy, a samiec w ciągu dnia. Okres inkubacji trwa 25-29 dni, młode (gniazdowniki) wykluwają się niejednocześnie w przeciągu kilku dni. Pisklę, które wykluje się pierwsze, często szybciej rośnie – jest bardziej doświadczone w przyjmowaniu pokarmu i może zachowywać się agresywnie w stosunku do młodszego rodzeństwa. W okresie karmienia rodzice spożywają nawet do 4 razy więcej pokarmu niż zwykle. Oboje rodzice karmią młode poprzez regurgitację, podają pokarm bezpośrednio do otwartego dzioba stojąc na krawędzi gniazda. Młode otrzymują pokarm w ten sposób przez około pierwszych 10 dni, później same wkładają dziób do gardła rodziców, aż w końcu rodzice wrzucają zdobycz prosto do gniazda. Młode odbywają pierwszy lot po ok. 60 dniach od wyklucia. Zdarza się, że po wykonaniu pierwszych lotów młode omyłkowo wracają do innego gniazda, co może zakończyć się wyrzuceniem właściwych lokatorów. Definitywnie opuszczają gniazdo po 60-91 dniach w zależności od wieku (kolejności wyklucia) oraz pory lęgu – młode z późniejszych lęgów usamodzielniają się wcześniej.

Pokaż mniej

Populacja

Liczba ludności

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) stosuje ujęcie systematyczne według listy ptaków świata opracowywanej we współpracy BirdLife International z autorami Handbook of the Birds of the World i od 2020 roku dzieli ten takson na dwa osobne gatunki, które klasyfikuje następująco:

Pokaż więcej

  • czapla modra (Ardea herodias) – gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern); w 2019 roku organizacja Partners in Flight szacowała, że liczebność populacji mieści się w przedziale 500 000 – 4 999 999 dorosłych osobników; trend liczebności uznawany jest za lekko wzrostowy,
  • czapla karaibska (Ardea occidentalis ) – gatunek zagrożony (EN – Endangered); liczebność populacji szacowana na 1000–2499 dorosłych osobników, ale raczej bliżej dolnej granicy; trend liczebności uznawany za spadkowy.

Zagrożenie tego gatunku jest związane z działalnością człowieka, a w szczególności z niszczeniem naturalnych siedlisk oraz zakłócaniem spokoju w okresie gniazdowania. Podstawą dla ochrony czapli modrej jest regularne śledzenie liczebności populacji i analiza sukcesu rozrodczego. Istotne jest także przyjazne dla czapli zagospodarowanie przestrzenne, uwzględniające terytorialne potrzeby gatunku. Różne organizacje, takie jak kanadyjska MARS (Mountainaire Avian Rescue Society) zajmują się ochroną gatunku oraz ratowaniem chorych i rannych osobników.

Pokaż mniej

Coloring Pages

Bibliografia

1. Czapla modra artykuł w Wikipedii - https://pl.wikipedia.org/wiki/Czapla_modra
2. Czapla modra Na stronie Redlist IUCN - http://www.iucnredlist.org/details/22696998/0
3. Na stronie Xeno-canto - https://xeno-canto.org/705570

Więcej fascynujących zwierząt do poznania