Kątoząb syberyjski, traszka syberyjska, salamandra syberyjska, traszka keyserlinga
Kątoząb syberyjski, traszka syberyjska, salamandra syberyjska, traszka Keyserlinga (Salamandrella keyserlingii) – gatunek płaza ogoniastego z rodziny kątozębnych.
U tego gatunku płaza dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony. Jedynie w okresie godowym zaznaczają się niewielkie różnice w morfologii samca i samicy. Samce charakteryzują się:
Z niedawno odkrytych cech dymorficznych należy nadmienić o różnicach w ubarwieniu powierzchni podgardzielowej (samce posiadają białe (IX-XI) i żółte (IV-V) plamki, których brak u samic).
Płaz ten należy do gatunków palearktycznych, przy czym zamieszkuje największy areał ze wszystkich współczesnych płazów – o powierzchni prawie 12,5 mln km². Swoim zasięgiem obejmuje terytoria 6 krajów: Rosji, Kazachstanu, Mongolii, Chin, KRL-D i Japonii. Jest to jedyny gatunek płaza ogoniastego, który przekracza północne koło podbiegunowe i dochodzi do rekordowej, wśród wszystkich przedstawicieli płazów i gadów szerokości geograficznej – 72°N. Jest także jedynym kątozębem, którego zasięg wybiega poza Azję – mianowicie występuje w Europie Wschodniej, gdzie znanych jest ok. 30 reliktowych populacji. Ogólnie zasięg obejmuje wschodnią część Europy, Syberię, Daleki Wschód wraz z Kamczatką (jedyny przedstawiciel herpetofauny na tym terenie), Sachalinem i Hokkaido.
Kątoząb syberyjski zamieszkuje 4 główne formacje roślinne: tundrę, tajgę (typowa strefa dla tego gatunku), lasostep i step, przy czym na północy jego środowiskową granicą rozmieszczenia jest tundra krzewinkowa, natomiast na południu step łąkowy. Środowiskiem jego są wszelkiego typu lasy (iglaste, mieszane, liściaste), tereny otwarte (polany śródleśne, łąki, błonia, rozlewiska rzek). Zamieszkuje także tereny antropogeniczne (parki, pola uprawne, miasta). Zasięg pionowy obejmuje tereny od 0 do 900 m n.p.m., jedynie w okolicach jeziora Chubsuguł sięga do 2250 m n.p.m. Powyższe dane wskazują na eurytopowość tego gatunku.
Rozwój zarodkowy trwa przeciętnie ok. 22 dni (strefa umiarkowana). Przeciętnie w końcu V, początkach VI zarodki, względnie młode larwy, opuszczają torebki jajowe. Długość ich w tym stadium wynosi ok. 8 – 12 mm. Jedną z charakterystycznych cech późniejszego rozwoju larwalnego jest występowanie "płetewki" na palcach przednich kończyn larw. Larwa jest typu limnofilnego. Rozwój larwalny trwa przeciętnie 60 – 80 dni, czasem zdarza się, że larwy zimują. Okresem masowej metamorfozy jest połowa VII i VIII, i larwy wtedy osiągają 2 – 6 cm długości. Po metamorfozie młode kątozęby syberyjskie pędzą lądowy tryb życia, dojrzałość płciową osiągają w 3, rzadziej 4 roku życia.
Larwy generalnie żywią się organizmami dennymi i naroślinnymi, z niewielkim udziałem zooplanktonu. Osobniki przeobrażone zjadają wszelkie lądowe bezkręgowce, jakie mieszczą się w ich paszczach, czyli gatunek ten jest polifagiem. Zdobycz atakują nagłym wyrzutem języka.
Pora godowa kątozęba syberyjskiego odbywa się w środowisku wodnym. Są to z natury płytkie zbiorniki wodne – od przybrzeżnych płycizn dużych jezior poprzez małe jeziorka, stałe i wysychające stawy do bagien i kałuż na rzadko uczęszczanych drogach. Pora godowa rozpoczyna się wkrótce po opuszczeniu zimowisk przez ten gatunek, od połowy IV do połowy VI (w zależności od położenia geograficznego) i jest bardzo krótka, eksplozywna (podobnie jak u naszych żab brunatnych) – trwa 1,5 do 2 (rzadko 4) tygodni. Osobniki godujące aktywne są przez całą dobę. Dla pory godowej tego kątozęba charakterystycznym jest występowanie specyficznych "toków", polegających na powolnym falowaniu ogonem przez samca siedzącego na pędzie roślinnym zanurzonym w wodzie, w celu zwabienia samicy. U tego gatunku występuje zapłodnienie zewnętrzne, przy udziale wielu samców jednocześnie. Skrzek, w postaci charakterystycznych dla wszystkich kątozębnych parzystych torebek jajowych, przyklejany jest tuż pod powierzchnią wody do pędów roślinnych. Po całkowitym uwodnieniu torebka jajowa mierzy 15 – 20, rzadko do 37 cm długości i 3,2 do 5,0 cm szerokości. Torebki takie zawierają wszystkie wyprodukowane przez samicę jaja (od 27 do 305 sztuk). Średnica jaj w osłonkach wynosi 7 – 9 mm, a komórki jajowej 1,7 do 2,7 mm.
