Ostrolot białobrewy
Królestwo
Gromada
Klasa
Rząd
Rodzina
Rodzaj
GATUNEK
Artamus superciliosus

Ostrolot białobrewy (Artamus superciliosus) – gatunek małego ptaka z rodziny ostrolotów (Artamidae). Występuje w niemal całej Australii (w tym na Tasmanii), lecz tereny lęgowe są skupione we wschodniej części kontynentu. Szczególnie rzadki jest w Australii Zachodniej. Ze względu na wysoce nomadyczny tryb życia tych ptaków pojawy w danym regionie mogą mieć bardziej przypadkowy charakter. Gatunek nie jest zagrożony wyginięciem.

Wygląd

Długość ciała wynosi 18–19 cm, masa ciała – 30–41,1 g. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. Cecha ta wyróżnia ostrolota białobrewego i maskowego na tle podrodziny, jako że poza dwoma gatunkami ostroloty są monomorficzne. Ich upierzenie jest też zazwyczaj w monotonnej kolorystyce, z elementami czerni, brązu, szarości i bieli. Tylko u ostrolotów białobrewych są obecne rdzawe odcienie. Wymiary szczegółowe przedstawiono w poniższej tabeli:

Pokaż więcej

U samca wierzchnie partie ciała są ciemnoszare, podobnie jak obszar od brody do górnej części piersi. Biała brew wyraźnie odcina się od reszty upierzenia. Ogon biało zakończony. Spód ciała od środkowej części piersi w dół ma barwę ciemnordzawą. Tęczówka brązowa. Dziób jasny, niebieskoszary, z czarną końcówką. Nogi ołowianoszare. Samica ma ogółem mniej jaskrawe upierzenie. Z wierzchu obecny brązowawy nalot. Brew mniej się wyróżnia. Spód ciała od piersi w dół jest znacznie jaśniejszy. Zakrzywiony dziób i podobne do szczoteczki zakończenie języka stanowią przystosowanie do pobierania nektaru.

Osobniki młodociane cechuje mniej jaskrawe i bardziej brązowe upierzenie. Zarówno od spodu, jak i z wierzchu ciała pokrywają je gęsto białe kropki i paski. Wyraźnie wyróżnia się czarny kantarek. Skrzydła i ogon szare z białymi końcówkami. Osobniki, które już niemal uzyskały szatę ostateczną, mają zmienny wygląd, ale przypominają dorosłe, zazwyczaj różnią się jedynie skrzydłami i ogonem.

Pokaż mniej

Dystrybucja

Geografia

Kraje
Strefy biogeograficzne

Ostroloty białobrewe występują na większości obszaru Australii, na Tasmanii oraz kilku spośród wysp Cieśniny Bassa. Zasięg ich występowania zajmuje około 8,88 mln km². Obszar rzeczywistego występowania (nie całkowity zasięg) obejmuje głównie środkową część Australii oraz interior wschodniej (bez Półwyspu Jork). W innych regionach ostroloty białobrewe mogą pojawiać się nieregularnie. Są stosunkowo rzadko spotykane na północy kontynentu, a w Australii Zachodniej – bardzo rzadko.

Ostrolot białobrewy Mapa siedliska
Ostrolot białobrewy Mapa siedliska
Ostrolot białobrewy
Attribution-ShareAlike License

Nawyki i styl życia

Ostroloty białobrewe prowadzą koczowniczy tryb życia. Większość wyrusza na północ podczas australijskiej zimy i wraca na południe, na tereny lęgowe, wiosną i wczesnym latem. We wschodniej części zasięgu trasy wędrówek biegną „okrężną” trasą w interiorze: na północ bardziej wzdłuż wybrzeża, a następnie z powrotem na południe już w głębi kontynentu. Taki przebieg trasy (wędrówka pętlowa) Griffioen i Clarke (2002) zaobserwowali u pięciu gatunków we wschodniej Australii; oprócz ostrolota białobrewego są to dwa gatunki krzakowików (Cincloramphus), kukułeczka brązowa (Chalcites basalis) i kukułka blada (Heteroscenes pallidus). Ostroloty białobrewe wędrują w dużych stadach (do około 200 osobników), często razem z ostrolotami maskowymi. W środkowej Australii udział ostrolotów białobrewych w tych grupach jest tym większy, im dalej na wschód, a we wschodniej części zasięgu – na wschód od południka 140°E – stanowią już większość. Docierają dalej na południe niż ostroloty maskowe. Mogą w danym roku być lokalnie pospolite, ale niemalże nieobecne w kolejnym – przykładowo, na Macquarie Marshes wiosną 2008 obserwowano duże stada złożone z kilkuset osobników, za to wiosną 2009 spotykano je tu nieczęsto, jednak bardzo pospolicie blisko 200 km dalej w okolicy Bourke. Mimo że niekiedy obserwacja jest utrudniona, ponieważ ostroloty białobrewe mogą gorączkowo wręcz uganiać się za owadami na dość znacznych wysokościach, to ich hałaśliwe zachowanie powinno zwrócić uwagę obserwatora. Szczególnie dotyczy to nagłego przybycia tych ptaków na określony teren.

Styl życia
Zachowanie sezonowe
Zew ptaka

Dieta i odżywianie

W niektórych obszarach zarówno sposoby zdobywania pokarmu, jak i skład pożywienia ostrolotów białobrewych są dobrze poznane. Zazwyczaj te ptaki żerują wśród drzew i w zaroślach. Niekiedy pokarmu szukają wśród kwiatów (tak drzew, jak i krzewów), owocujących krzewów lub na ziemi. Łączą się w grupy złożone z co najmniej 3–20 osobników, niekiedy kilkuset czy blisko 1000 lub więcej. Wyjątkowo widywane są samotnie żerujące. Duże grupy skupiają się w szczególnie obfitych w pokarm miejscach, na przykład wokół kwitnących drzew lub chmar owadów. Ostroloty białobrewe chętnie dołączają do ptaków innych gatunków, zwłaszcza ostrolotów maskowych (patrz: Gatunki współwystępujące), lub przynajmniej tolerują ich obecność.

Pokaż więcej

Pożywieniem ostrolotów białobrewych są głównie owady. Ptaki te zjadają również nektar, szczególnie w północnej Australii i podczas zimy. Do zdobyczy należą między innymi chrząszcze (Coleoptera) – w tym poświętnikowate (Scarabeidae) – i mrówki (Formicidae), według jednego z badań z Nowej Południowej Walii o nieco większym znaczeniu, a do tego pluskwiaki (Hemiptera), błonkówki (Hymenoptera) i pajęczaki (Arachnida). Są to również szkodniki upraw, jak ćmy Persectania ewingii z rodziny sówkowatych (Noctuidae).

Pokaż mniej

Nawyki godowe

W północnych częściach zasięgu okres lęgowy jest nieregularny. W południowych trwa od lipca do stycznia, lecz głównie od września do grudnia. Na Terytorium Północnym zniesienia przypadają jednak tylko na lipiec. Pisklęta pojawiają się od sierpnia do lutego. W Queenslandzie zniesienia stwierdzano od sierpnia do stycznia, w Nowej Południowej Walii – od sierpnia do stycznia, w Wiktorii – od końca sierpnia do końca stycznia, na Tasmanii – w listopadzie i styczniu. Ostroloty białobrewe mogą gniazdować samotnie, ale częściej tworzą luźne kolonie złożone z około 15–50 par. Gniazda rozmieszczone są blisko 10 m od siebie. Czasem w koloniach gniazdują też inne ostroloty, głównie maskowe i szare. Często pojawiają się na danym terenie masowo i od razu przystępują do lęgów, wykorzystując niemalże wszystkie dostępne miejsca do założenia gniazda. Na Tasmanii obserwowano gniazdowanie razem ostrolotów białobrewych, maskowych i ciemnych. Żaden z nich nie podejmuje regularnych wędrówek na Tasmanię; najwyraźniej jeśli podczas nalotu zbierze się odpowiednio duża liczba tych ptaków, to podejmą lęgi tolerując obecność ostrolotów innego gatunku.

Pokaż więcej

Gniazdo budowane jest przez obydwa ptaki z pary w ciągu tygodnia od przybycia. Ma formę czarki luźno splecionej z gałązek, traw, łodyg roślin i delikatnych korzeni. Zwykle wyściółkę stanowią delikatniejsze materiały. Przeważnie gniazdo zostaje ulokowane stosunkowo nisko w rozwidleniu gałęzi, pustym konarze albo pniaku, za uchyłkiem kory, niekiedy też w gęstym listowiu lub wśród pnączy. Ostroloty białobrewe mogą też wykorzystywać stare gniazda innych ptaków lub struktury pochodzenia antropogenicznego, jak słupy i słupki ogrodzeniowe. Gotowe gniazdo jest nieco prześwitujące ze względu na niezbyt zwartą budowę. Zapewnia ona też dobrą wentylację. Może być zarówno ukryte, jak i dobrze widoczne. Zaobserwowano też zajmowanie starych gniazd innych ptaków: gwizdacza żółtego (Eopsaltria australis), stadniaka białobrewego (Pomatostomus superciliosus), graliny srokatej (Grallina cyanoleuca), zeberki zwyczajnej (Taeniopygia guttata) oraz ostrolotów maskowych i ciemnych.

W zniesieniu znajdują się zwykle 2 lub 3 jaja, czasami 1 lub 4. W wysiadywaniu uczestniczą obydwa ptaki z pary. Trwa ono przeciętnie 13 dni, ogółem od 12 do 16 dni. Wydaje się, że samica ma nieco większy udział w wysiadywaniu, lecz podawane wartości nie są istotnie różne. Doniesienia o większym udziale danej płci w wysiadywaniu nocą są sprzeczne. Mimo że obserwowano dorosłe wysiadujące już od zniesienia pierwszego jaja, to prawdopodobnie właściwa inkubacja zaczyna się od zniesienia drugiego jaja. Młode wykluwają się bowiem w blisko dobowych odstępach. Jeśli w danym lęgu są trzy jaja, to ostatnie znoszone jest raczej kilka dni po poprzednich. Pisklętami opiekują się obydwoje rodzice. Młode spędzają w gnieździe od 13 do 16 dni, przeważnie około 14. Następnie podloty jeszcze przez co najmniej 3 tygodnie są karmione przez rodziców.

Zdarza się gwałtowne opuszczanie kolonii; prawdopodobnie przyczyną są niedobory pokarmu.

Pokaż mniej

Populacja

Liczba ludności

IUCN uznaje ostrolota białobrewego za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988 roku (stan w 2021). BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie stabilny. Ostroloty białobrewe występują nieregularnie w obrębie swojego zasięgu, ale są lokalnie pospolite. Nie odnotowano szczególnych zagrożeń dla tych ptaków, głównie potrącenia przez pojazdy. Dawniej ostroloty białobrewe miejscami uznawano za szkodniki w pasiekach, ale często też za ptaki pożyteczne, zjadające szkodniki upraw. W 2010 został odrzucony wniosek do NSW Threatened Species Scientific Committee o zakwalifikowanie A. superciliosus do kategorii gatunku narażonego (VU, Vulnerable) w skali regionalnej. Nie można było wykazać, że gatunek spełnia kryteria kwalifikujące do kategorii. Analiza parametrów populacyjnych nie została oparta o właściwą metodologię. Wśród źródeł błędnych przekonań co do oceny stanu populacji ostrolota białobrewego, również tych możliwych (ale nie popełnionych), wskazano:

Pokaż więcej

  • nieuwzględnienie intensywnego przemieszczania się tych ptaków oraz ich towarzyskiej natury,
  • porównywanie rozmieszczenia w dwóch atlasach, przy których przygotowywaniu zastosowano inne metody inwentaryzacji,
  • uznanie, że jeśli wykrywalność najbliżej spokrewnionego z białobrewym ostrolota maskowego jest podobna przy obydwu metodach inwentaryzacji w różnych latach, to podobnie będzie z ostrolotem maskowym – mimo bliskiego pokrewieństwa wpływające na wyniki w atlasie różnice w ich zachowaniu są jednak zbyt znaczące, by zastosować tak bezpośrednie porównanie.

Pokaż mniej

Bibliografia

1. Ostrolot białobrewy artykuł w Wikipedii - https://pl.wikipedia.org/wiki/Ostrolot_bia%C5%82obrewy
2. Ostrolot białobrewy Na stronie Redlist IUCN - https://www.iucnredlist.org/species/22706324/94063104
3. Na stronie Xeno-canto - https://xeno-canto.org/609263

Więcej fascynujących zwierząt do poznania