De grote geelkuifkaketoe (Cacatua galerita) is een grote witte kaketoe die met een aantal ondersoorten voorkomt op het Australische continent en naburige eilanden.Het woord Cacatua is de gelatiniseerde versie van het Maleisische Kakatua, wat 'oudere zus' betekent. Het woord galerita is Latijn voor gekuifd.
De grote geelkuifkaketoe is inheems in het oosten en zuidoosten van Australië tot het meest zuidoostelijke deel van het zuiden van Australië, Tasmanië en King Island. De grote geelkuifkaketoe is geïntroduceerd aan de oostkust van het Noord Eiland van Nieuw-Zeeland en in een uitgebreid gebied rondom en ten westen van Perth in West-Australië. De grote geelkuifkaketoe neemt in aantal toe in bevolkte gebieden binnen zijn leefgebied, met name rondom Sydney waar ze nu algemeen voorkomen in de buitenwijken.
De Mathews' kaketoe is inheems in noordelijk Australië vanaf de Fitzroy Rivier tot aan de Gulf of Carpentaria en alle grotere kusteilanden. Er zijn overlappende leefgebieden met de Cacatua galerita galerita rondom de Gulf of Carpentaria. De Triton kaketoe is inheems in Nieuw-Guinea en de Westelijke Papoea eilanden, de eilanden in Geelvink Baai, Goodenough, Fergusson en Normanby, de Louisiade Archipel en de Trobriand en Woodlark Eilanden. Hij is geïntroduceerd op Ceramlaut en Goramlaut, Indonesië alsook de Palau Eilanden in de Stille Oceaan. De Eleonorakaketoe is inheems op de Aru Eilanden, Indonesië en is geïntroduceerd op de Kai Eilanden, Indonesië.
Het bos, en dan met name de gedeeltelijk geruimde gebieden, de open bosgebieden, de bosranden en de halfdroge gebieden met bomen tot op hoogte van 15 meter, en op sommige plaatsen tot op hoogtes van 24 meter; zijn hun natuurlijk leefgebied. Ze bezoeken ook de mangroven in sommige gebieden en worden soms gezien terwijl ze foerageren in gecultiveerde gebieden en in de buurt van menselijke nederzettingen.
De sedentaire grote geelkuifkaketoes leven in paren of een kleine groepen tot maximaal 30 kaketoes. In Australië zijn er groepen van enkele honderden kaketoes waargenomen buiten het broedseizoen. De grote geelkuifkaketoes in Nieuw-Guinea zijn makkelijk benaderbaar maar in Australië zijn ze niet makkelijk benaderbaar. Ze zijn altijd erg beducht op gevaar, maar desondanks toch lastig te vinden in het dichte gebladerte. Bij uitzondering worden ze ook in grotere aantallen in bomen gevonden waarin ze ook foerageren. De grote geelkuifkaketoe geeft er de voorkeur aan om in hoge bomen te rusten aan de rand van het bos. Bij zonsopkomst vliegt hij luid schreeuwend naar de dichtstbijzijnde waterplaatsen en brengt de rest van de dag door in het gebied waar hij ook foerageert. Grote geelkuifkaketoes foerageren het liefst in de bomen, maar doen dit ook op de grond waar ze erg waakzaam zijn. Sommige kaketoes fungeren dan als wachtposten in Australië terwijl de rest van de groep naar voedsel zoekt, maar in Nieuw-Guinea leven de grote geelkuifkaketoes alleen in de bomen en niet in grote groepen, zodat het daar niet nodig is. Grote geelkuifkaketoes brengen het heetste deel van de dag door in de schaduw van boomtoppen. Ze knagen op bladeren en boomschors en 's avonds keren ze terug naar hun rustbomen. Daar zijn ze dan erg luidruchtig en twistziek tot aan de zonsondergang. Grote geelkuifkaketoes migreren tussen verschillende gebieden in de winter en de zomer. Hun vlucht is snel met korte vleugelslagen, afgewisseld door glijvluchten, vaak in grote cirkels. Hun vlucht wordt vergezeld door hun hard, repeterend gekrijs maar soms ook schreeuwen, fluiten, of klokken. De roep van de Tritonkaketoe is zachter dan de overige soorten. De alarmroep van de grote geelkuifkaketoe is erg schel.
Het broedseizoen in het zuiden van Australië begint in augustus tot januari en in het noorden van Australië van mei tot september. In het zuiden van Nieuw-Guinea van augustus tot november en in het noorden van Nieuw-Guinea vanaf februari. Ze geven de voorkeur aan nestholtes in hoge bomen in de buurt van de waterplaatsen. De nesten worden gevonden op hoogte van 3,5 meter tot 30 meter. Soms gebruiken de grote geelkuifkaketoes ook spleten in de rotsen. Bij de hofmakerij benadert de man de pop met opgeheven kuif, waarbij hij zijn hoofd op en neer beweegt. Nadat ze elkanders verenpak opgepoetst hebben, vindt de paring plaats. Het legsel bestaat uit twee tot drie eieren, die gelegd worden op een mengsel van rottend hout, en kleine stukjes afgeknaagd hout. Beide de kaketoes broeden gedurende 30 dagen. Na het uitkomen van de eieren, blijven de jonge kaketoes nog 10 weken in het nest. De witte elliptische eieren meten 46,5 bij 33,5 millimeter en wegen 28 gram.
Zaden zijn de belangrijkste voedselbron (inclusief distel en graszaden) van de grote geelkuifkaketoes. Fruit, bessen, bloesem, noten, wortels, bloemen, insecten en hun larven zijn een belangrijk deel van hun dieet. Grote geelkuifkaketoes vallen regelmatig gecultiveerde gebieden binnen.
Hun dieet moet bestaan uit zonnebloempitten, pompoenzaden, een mengsel van kleinere zaden (saffloer, millet, hennep, haver en graan), onkruidzaden, dennenappels en andere noten en halfrijpe maïs. Veel fruit en groentes, met name appel en sinaasappel, kersen, druiven en groenvoer (met uitzondering van sla) worden erg op prijs gesteld. U moet er echter op verdacht zijn dat de meeste grote geelkuifkaketoes erg behoudend zijn aangaande veranderingen in hun voedselpatroon en gewoontes.
De grote geelkuifkaketoes komen in hun leefgebied algemeen voor, maar in sommige van hun leefgebieden zijn hun aantallen sterk verminderd door de jacht en de vangst voor de dierenhandel (Nieuw-Guinea). Hun voorkeur voor rijpend graan veroorzaakt nogal wat schade in de landbouwgebieden. Dit wordt nog steeds als reden aangevoerd om de grote geelkuifkaketoes constant te vervolgen in landbouwgebieden.
De grote geelkuifkaketoe heeft een groot verspreidingsgebied en daardoor alleen al is de kans op uitsterven gering. De grootte van de populatie is niet gekwantificeerd, maar gaat in aantal achteruit onder meer door versnippering van het leefgebied en vervolging. Echter, het tempo ligt onder de 30% in tien jaar (minder dan 3,5% per jaar). Om deze redenen staat deze kaketoe als niet bedreigd op de Rode Lijst van de IUCN.
Voor de wetgeving vallen de geringde grote geelkuifkaketoes onder de CITES II en Bijlage B van EG-Basis-verordening 338/97. Hierdoor mogen ze geringd binnen de Europese Unie vrij worden gehouden en verhandeld worden, en hiervan hoeft u geen administratie bij houden (artikel 2 lid 1c punt 1 Regeling administratie Flora- en faunawet). Ongeringde grote geelkuifkaketoes kunnen binnen de EG ook vrij worden gehouden en verhandeld mits aantoonbaar is dat u ze legaal hebt verkregen (artikel 8 lid 1 en 2 vrijstellingsregeling Flora- en Faunawet) en hiervan hoeft u geen administratie bij houden (artikel 2 lid 1c punt 2 Regeling administratie en bijlage 1 Regeling administratie Flora- en Faunawet).
Met name in de (vroege) ochtend kunnen de grote geelkuifkaketoes erg luidruchtig zijn. Het zijn echte knagers die regelmatig takken nodig hebben. De grote geelkuifkaketoe is na acclimatisering een geharde kaketoe. Hun karakter is in het begin schuw en gereserveerd, maar zal snel omslaan naar een vertrouwd gedrag naar de omgeving en de verzorger. Ze kunnen in een gemeenschappelijke volière gehouden worden, maar kleinere papegaaien kunnen in paniek raken als de grote geelkuifkaketoes te dichtbij komen. De precieze reden hiervan is nog niet bekend, mogelijk wordt de grote geelkuifkaketoe voor een roofvogel aangezien. De kaketoekenner Sindel is het met deze uitleg niet eens.Een jong nog niet broedrijp paartje kost rond de € 2.500,00 en een broedrijp paartje rond de € 3.200,00. Een jonge handtamme grote geelkuifkaketoe kost rond de € 1.750,00. De meeste kaketoes zijn met de hand grootgebracht wat een zeer intensief werk is, vergelijkbaar met de zorg voor een mensenbaby gedurende ca. 2 maanden, met in het begin vele voedingen per dag. Dit verklaart mede de hoge prijs.
Het eerste kweekverslag komt van Eugenie Delaitre van Saint Eugene, in de nabijheid van Algiers. Zij had een paartje in een kooi van 80 centimeter bij 50 centimeter gehuisvest. Dit paar wist tot een succesvol broeden te komen onder zeer beperkte omstandigheden, met één jonge grote geelkuifkaketoe in 1879 and twee kaketoes in 1880. In 1881 verhuisde Delaitre met haar kaketoes naar Nice (Frankrijk) waar ze weer een jonge kaketoe in dat jaar groot brachten. Hierna volgden ook kweeksuccessen in Duitsland en de rest van Europa.
Uit een onderzoek van de World Parrot Trust uit 1991 onder vier Europese dierentuinen en 15 hobbykwekers inzake Indonesische kaketoes bleek dat van de in totaal 35 paren Indonesische er 2 paren Tritonkaketoes waren. De 2 paren Tritonkaketoes legden samen 29 eieren (gemiddeld 14,5 eieren per paar) waarvan er geen onbevrucht (0%) waren en in totaal 12 jonge Triton kaketoes (41%) uitkwamen en 17 (59%) bevruchte eieren niet uitkwamen. Van de jonge Tritonkaketoes werden er geen (0%) door de ouders grootgebracht en vijf (42%) door middel van handopfok en zeven (58%) stierven voordat ze zelfstandig waren.
De andere Indonesische kaketoes waren zeven paren kleine geelkuifkaketoes (Cacatua sulphurea sulphurea) (21%), vijf paren oranjekuifkaketoes (Cacatua sulphurea citrinocristata) (15%), drie paren blauwoogkaketoes (Cacatua ophthalmica) (10%), zes paren Molukkenkaketoes (Cacatua moluccensis) (18%), vijf paren witte kaketoes (Cacatua alba) (15%) en zeven paren goffins kaketoes (Cacatua goffini) (21%). Ten aanzien van het totaal aantal van deze Indonesische kaketoes, 33 paren die samen 225 eieren (gemiddeld 6,8 eieren per paar) legden waarvan er 46 onbevrucht (21%) waren en 118 jonge kaketoes (52%) uitkwamen en 61 (27%) bevruchte eieren niet uitkwamen. Van deze 118 jonge Indonesische kaketoes werden er 15 (13%) door de ouders groot gebracht en 75 (63%) door middel van handopfok, terwijl er 28 (24%) stierven voordat ze zelfstandig waren.
Tegenwoordig is het broeden in onze avicultuur geen uitzondering meer. De paartjes moeten afgezonderd worden in grotere volières, waar ze een rustige omgeving nodig hebben. De grote geelkuifkaketoes broeden meestal niet voor hun vierde levensjaar en soms zelfs niet voor hun tiende levensjaar; het gemiddelde is vijf jaar. Het legsel bestaat uit twee of drie eieren welke 30 dagen bebroed worden. Daarna blijven de jonge grote geelkuifkaketoes nog tien weken in het broedblok. Aandachtspunt is nestinspectie die door paren niet altijd geaccepteerd wordt.
Deze kaketoe heeft de reputatie de rustigste onder de geelkuifkaketoes te zijn. Het woord rustig is hier echter een relatief begrip omdat een 'rustige kaketoe' eigenlijk niet bestaat. Hij kan acrobatisch zijn en hangt graag ondersteboven aan een stok waar hij schreeuwend en slingerend de aandacht van de omgeving vraagt. Doordat ze groot zijn, zijn ze nogal lastig als huisdier te houden. Ze vragen veel aandacht en zijn erg luidruchtig. Ze hebben een ruime kooi nodig en moeten dagelijks de kans krijgen om hun vleugels te strekken. Als ze te weinig aandacht krijgen gaan ze (voortdurend) schreeuwen en gaan vaak verenplukken. De meeste grote geelkuifkaketoes die als huisdier worden gehouden zijn Triton kaketoes.
