Norka amerykańska
Wizon amerykański, norka amerykańska, wizon (Neogale vison) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych (Mustelidae).
Nie jest blisko spokrewniony z norką europejską i oba gatunki nie mogą się krzyżować. W Polsce gatunek łowny bez okresu ochronnego.
Norki amerykańskie mają wydłużone ciało z relatywnie krótkimi łapami i ogonem. Głowa norki jest mała i dość płaska; palce tylnych nóg spięte błoną.
Pokryte są gęstym, miękkim, nieprzepuszczającym wody futrem, zwykle barwy brązowej. Podbródek zwykle biały.
Norka amerykańska jest większa i cięższa od norki europejskiej.Ciało norki amerykańskiej ma długość 30 – 43 cm, zaś długość ogona to ok. 13 – 23 cm. Masa ciała zawiera się w przedziale od 0,7 do 1,3 kg. Samce i samice dość znacznie różnią się wielkością; podane przedziały wielkości i masy w swych górnych granicach dotyczą samców, zaś w dolnych – samic.
Hodowlana odmiana tego gatunku osiąga większe rozmiary o 30% w stosunku do dzikiej.
Norka amerykańska jest powszechnie spotykana w Ameryce Północnej. Występuje niemal w całej Kanadzie i 48 z 50 stanów USA.
Od lat 50. XX w. norka amerykańska występuje dziko także w Europie, gdzie została sprowadzona jako zwierzę futerkowe.
Dzikie populacje tego gatunku, zostały zapoczątkowane poprzez wypuszczenia w latach 50. XX wieku na terenach ówczesnego Związku Radzieckiego i obecnie występują na Islandii, w krajach skandynawskich, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Francji, Niemczech, Polsce i części Rosji.
Gatunek ten żyje w pobliżu śródleśnych wód. Norki amerykańskie przejawiają aktywność głównie w nocy i o zmierzchu, w ciągu dnia przebywają w samodzielnie wykopanych norach ziemnych, które mogą mieć do 3 metrów długości. Niekiedy norka nie buduje własnej nory, lecz zajmuje już istniejącą lub osiedla się w nisko położonej dziupli lub wykrocie.
Poza okresem godowym prowadzą samotniczy tryb życia i agresywnie reagują na innych przedstawicieli własnego gatunku. Granice własnego terytorium oznaczają przy pomocy wydzieliny gruczołów okołoodbytowych. Wielkość terytorium poszczególnych osobników związana jest z płcią zwierzęcia: samice mają rewiry wielkości 8 – 20 ha, obszar samca dochodzi niekiedy do 440 ha.
Dobrze pływają i potrafią nurkować do głębokości 6 metrów. U płynącej norki skóra nie ulega zamoczeniu dzięki warstwie powietrza, tworzącej izolację. Lecz podczas deszczu czy w kontakcie z rosą łatwo może ulec przeziębieniu (szczególnie w czasie linienia i w zimne dni).
Norki wydają dość mało dźwięków i są zaliczane do zwierząt cichych.
Raz do roku samica po ok. 40 – 80-dniowej ciąży rodzi 2 – 8 młodych (najczęściej 2 – 3). Okres godowy przypada na okres od lutego do początku kwietnia, narodziny młodych – na koniec kwietnia lub maj. Samica rodzi w gnieździe wyścielonym włosami, piórami i suchymi roślinami. Młode spędzają w nim pierwsze tygodnie życia. Po ok. 6 tygodniach są już częściowo samodzielne, zaś na jesieni matka opuszcza je ostatecznie. Dojrzałość płciową samice osiągają po ok. roku, zaś samce – po 18 miesiącach. Żyją do 4 – 6 lat.
Norki amerykańskie są w wielu krajach europejskich (w tym także w Polsce) i na rosyjskiej Syberii dość powszechnie hodowane na fermach norek, jako zwierzęta futerkowe.
Forma fermowa tego gatunku jest znacznie większa od dzikiej (30 – 50 cm długości, ogon – 12 – 20 cm, waży dwukrotnie więcej aniżeli dzika).
W warunkach fermowych uzyskano ponad 200 odmian barwnych norki m.in.:
Od 1991 r. istnienie ferm hodujących norki amerykańskie jest zakazane w Szwajcarii (mimo że wcześniej norki nie były tam nawet hodowane), od 1998 – w Austrii (istniały tam 3 fermy), a od 2003 – w Wielkiej Brytanii.Norki hodowlane nie radzą już sobie tak dobrze w środowisku naturalnym jak ich przodkowie.
Największym producentem skór norek na świecie są (stan w roku 2010): Dania (na ten kraj przypada ponad połowa światowej produkcji), Holandia, Norwegia, Finlandia i Szwecja.
W 2013 roku Polska zajęła drugie miejsce w produkcji i eksporcie futer m.in. z norek.
