Żołna
Żołna zwyczajna zamieszkuje południową i wschodnią Europę, tylko lokalnie na północ od Alp i Karpat, a także zachodnią i środkową Azję i lokalnie Afrykę – północno-zachodnią i południową. Wędrówki głównie w V i VIII. Zimuje w Afryce na południe od Sahary; sporadycznie na południu Indii i w Sri Lance.
W Polsce najwcześniejsze wzmianki o lęgach pochodzą z XVIII i XIX w. (w 1792 r. pod Oławą i w 1887 r. pod Nidzicą). W latach 80. XX wieku liczebność krajowej populacji szacowano na zaledwie 10–30 par. Dawniej stanowiska lęgowe znajdowały w południowo-wschodniej Polsce (na Ziemi Przemyskiej i Zamojszczyźnie), tylko sporadycznie gniazdowała w innych rejonach kraju. Od lat 90. XX wieku obserwuje się ekspansję tego gatunku w Polsce, np. od początku XXI wieku gnieździ się na Dolnym Śląsku, a najliczniejsza populacja zamieszkuje obecnie Kielecczyznę. Lęgi stwierdzano też na Górnym Śląsku, Mazowszu, Podlasiu, w Małopolsce, Wielkopolsce, na Ziemi Lubuskiej oraz Pomorzu.
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje żołnę zwyczajną za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 14–26 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny.
W Polsce żołna zwyczajna jest objęta ścisłą ochroną gatunkową, wymaga ochrony czynnej. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC). Liczebność krajowej populacji lęgowej w latach 2013–2018 szacowano na 200–300 par, a trend liczebności, zarówno krótkoterminowy (2008–2018), jak i długoterminowy (1980–2018), uznano za wzrostowy.
