Legwan wityjski (Brachylophus vitiensis) – gatunek występującego na wyspach Fidżi gada z rodziny legwanowatych, krytycznie zagrożonego wyginięciem. Gatunek prawdopodobnie ewoluował od iguany odizolowanej od populacji w Ameryce Południowej 13 milionów lat temu (specjacja allopatryczna).
Fidżyjskie imię legwana wityjskiego to „vokai”, jednak niektóre plemiona nazywają tę jaszczurkę „saumuri”. Dwa plemiona uznają je za swoje totemy, a za wymienianie ich imion w obecności kobiet albo przestępców może zostać wymierzona kara. Jednak większość Fidżyjczyków panicznie boi się legwana z powodu jego zachowania, które okazuje, kiedy coś mu zagraża. Jaszczurka zmienia barwę na czarną, rozwiera pysk i gwałtownie rzuca się do przodu. Kiedy uchwyci napastnika okłada go wyposażonym w ostre krawędzie ogonem.
Fitofag, roślinożerca – organizm roślinożerny, odżywiający się roślinami lub częściami roślin. W ekosystemie roślinożercy stanowią pi...
Lą
LądoweJajorodność – najbardziej rozpowszechniona forma rozrodu płciowego zwierząt, polegająca na rozwoju zarodkowym w jaju wydalonym z organizmu matk...
Nora – podziemna kryjówka zwierzęca, jama mająca zaspokoić elementarną potrzebę schronienia, będącą biologicznie ukształtowanym warunkiem ...
F
zacznij od...Legwan wityjski jest dużą, krępą jaszczurką. Różni się od legwana fidżyjskiego obecnością na grzbietach samców trzech wąskich pasów barwy od śmietankowej do białej, w przeciwieństwie do szerszych i niebieskawych pasów drugiego z gatunków. Obok białawych pasm często występują także szewrony czarnych podziałek. Brachylophus vitiensis jest większy – dorasta do 76 cm i waży ponad 300 g. Wyróżnia go ponadto wyższy kolczasty „grzebień” na grzbiecie, złożony z długich na 1,5 cm kolców, biegnący od karku do podstawy ogona oraz umiejętność zmiany barwy z zielonej na czarną, kiedy jest pobudzony. Wykorzystuje tę umiejętność, kiedy jest zagrożony. Wraz ze zmianą barwy na czarną otwiera wówczas pysk i rozpoczyna gwałtowne ruchy do przodu, atakując napastnika.
Gdy legwany wityjskie po raz pierwszy składają jaja, są ubarwione ciemnozielono, ale po kilku godzinach ich skóra staje się jasnoszmaragdowo-zielona z wąskimi białymi pasami wzdłuż ciała.
Ich oczy są koloru czerwonopomarańczowego albo różowozłotego.
Legwany wityjskie są roślinożerne – żywią się liśćmi, owocami oraz kwiatami drzew i krzewów, szczególnie gatunku ketmii lipowatej. Schwytane niedawno wyklute młode żywiły się owadami, jednak u osobników dorosłych nie zaobserwowano takiego zachowania.
Okres rozrodczy następuje w marcu i kwietniu. Zaloty i łączenie się w pary rozpoczyna się w styczniu. Legwan wityjski jest jajorodny. Okres inkubacji jaj jest jednym z najdłuższych wśród gadów i wynosi 189 dni. Samice strzegą gniazd, co jest niezwykłe dla legwanów. Znoszą od czterech do sześciu jaj. Młode wychodzą z jajek w porze deszczowej. Uzyskują wilgoć dzięki lizaniu mokrych liści.
Największym zagrożeniem dla legwana wityjskiego jest utrata siedlisk z powodu pożarów, burz, rozwoju rolnictwa i konkurencji ze strony zdziczałych kóz. Kozy zostały przywiezione na Yadua Taba w 1972, w późnych latach 70. XX wieku doliczono się ponad 200 osobników. Roślinność na wyspie została w tym czasie poważnie uszczuplona z powodu intensywnego wypasu. Po odkryciu legwana wityjskiego wyspa została ogłoszona azylem, część kóz została usunięta. W rezultacie suchy las na wyspie w znacznym stopniu odzyskał dawny obszar i jest najlepszym przykładem tej formacji roślinnej na Oceanie Spokojnym. Inwazja drzew z rodzaju Leucaena zagraża odrodzeniu występujących naturalnie drzew będących pożywieniem dla legwanów, ale rząd Fidżi podjął kroki zmierzające do ich wykorzenienia.
Drugorzędnym zagrożeniem są sprowadzone drapieżniki (szczury, mangusty i koty), które polują na legwany i zjadają ich jaja. Co więcej, na legwana wityjskiego polowano jako na źródło pożywienia i dla nielegalnego handlu zwierzętami egzotycznymi.
W 2002 pięć dojrzałych legwanów wityjskich zostało skradzionych z azylu, ale funkcjonariusze Urzędu Celnego Fidżi złapali przemytnika zanim wszedł na pokład samolotu. Od czasu tego incydentu wizyty turystyczne w azylu są zakazane, jedynie pracownicy naukowi mają zezwolenie na odwiedzanie wyspy. Aby chronić legwany żyjące w azylu przed chorobami i pasożytami zabroniono powrotu na wyspę jaszczurkom, które zostały z niej wcześniej przetransportowane.
Legwan wityjski doświadczył w niedalekiej przeszłości kilku miejscowych wymarć z powodu znacznego zniszczenia jego siedliska. Zgodnie z raportem w sprawie rezultatów BP Conservation Programme 2000, który był realizowany przez Dr. Petera Harlowa i drużyny składającej się z siedmiu członków na siedemnastu wyspach położonych na archipelagach Yasawa i Mamanuca, w sumie jeden osobnik zdechł, a sześć nowych zostało znalezionych na czterech wyspach. W plażowym siedlisku leśnym w Yadua Taba występuje 200 legwanów na hektar.
The International Conservation Fund for the Fijian crested iguana (ICFFCI) został założony w 2000 roku przez Memorandum of Agreement between the National Trust of Fiji Islands i dwa uznane centra hodowli w niewoli legwanów wityjskich: Kula Eco Park w Sigatoka, Fidżi i Taronga Zoo w Sydney, Australia. Celem funduszu jest rozwinięcie, poprzez edukację i społeczne programy uświadamiania, lepszego zrozumienia dla legwana wityjskiego i jego siedliska oraz pomoc w ochronie dzikich populacji legwanów i ich naturalnego środowiska.
