Fulmar
Fulmar zwyczajny, fulmar, petrel (Fulmarus glacialis) – gatunek dużego ptaka morskiego z rodziny burzykowatych (Procellariidae). Zamieszkuje Ocean Arktyczny, północny Atlantyk i Pacyfik, granica zasięgu wciąż przesuwa się na południe – tereny lęgowe znajdują się w Wielkiej Brytanii, a nawet na wybrzeżach Francji. W Polsce obserwowany sporadycznie, wyłącznie na wybrzeżu Bałtyku.
Dz
DzienneNo
NocneMi
MięsożerneRy
RybożernePa
PadlinożercyMi
MięczakożercyPó
PółwodnePt
Ptaki morskieLa
Latające ptakiZw
Zwierzęta oswojonePt
Ptaki pelagicznePł
PławnyNo
NomadyczneLą
LądoweSt
StadneZw
Zwierzęta monogamiiSp
Społecznest
stadne ptakiKo
KolonijneMi
MigrująceN
zacznij od...Długość ciała wynosi 45–50 cm; u podgatunku nominatywnego masa ciała samców 730–1050 g, samic 535–855 g; u F. g. auduboni masa ciała samców 689–957 g, samic 661–760 g; rozpiętość skrzydeł 102–112 cm.
Występują dwie odmiany barwne (patrz: polimorfizm), form przejściowych niemal brak. Ptaki jednej odmiany są niemal jednolicie ciemnoszare, ptaki drugiej odmiany mają jasny spód ciała, a srebrnoszare pokrywy skrzydłowe i grzbiet. Dziób jest gruby, hakowato zakończony; na końcu żółtawy.
W odróżnieniu od mew, które przypominają kolorystyką upierzenia, fulmary w locie szybują na rozpostartych skrzydłach i nie poruszają nimi. Odmienna budowa dzioba widoczna jest dopiero z bliska. Ważną cechą diagnostyczną są również krawędzie skrzydeł, u mew czarne, u fulmarów szare – podobnie jak reszta skrzydła.
IOC wyróżnia następujące podgatunki:
W przeciągu XX wieku fulmary poszerzyły swój zasięg występowania na południe; niegdyś były to ptaki dalekiej północy. W Azji południowe krańce zasięgu znajdują się w Japonii. W Polsce w przeciągu ostatnich 60 lat (stan z 2016) fulmara stwierdzono sześciokrotnie; wszystkie stwierdzenia dotyczyły ptaków martwych. Szóste stwierdzenie miało miejsce w 2014, piąte w 2007, czwarte zaś 1973. Najbliższe Polski stanowiska lęgowe znajdują się na należącej do Niemiec wyspie Helgoland.
Fulmary gniazdują na klifach skalnych, niekiedy na płaskich obszarach do 1 km w głąb lądu. Zdarza im się również gniazdować w pobliżu ludzkich osiedli, a nawet na nadbrzeżnych budynkach. W sezonie lęgowym oddalają się do 30–40 km od kolonii, poza sezonem lęgowym przebywają na otwartym morzu. Uderzenia skrzydeł są krótkie i szybkie. Głos fulmara przypomina gdakanie lub gęganie. Są to ptaki towarzyskie. Pożywienie stanowią ryby, kałamarnice, ślimaki, skorupiaki (w tym zooplankton, np. obunogi), padlina i odpadki, w tym te ze statków rybackich.
Fulmary pojawiają się w pobliżu kolonii już w marcu i kwietniu. Samce przybywają do kolonii pierwsze. Toki odbywają się na wodzie; samce podnoszą rytmicznie ciała, uderzają skrzydłami i wydają z siebie okrzyki. Ptaki z Pacyfiku dodatkowo rozwierają dzioby, ukazując jaskrawopomarańczowe gardło. Okres lęgowy zaczyna się w maju, kolonie z niższych szerokości geograficznych są zajęte niemal cały rok, z wyjątkiem sierpnia–października. Wysiadują je obydwa ptaki z pary, zmieniając się co kilka dni. Inkubacja trwa około 7 tygodni. Pisklęta wykluwają się pokryte bardzo grubym puchem i podobnie jak ptaki dorosłe występują w dwóch odmianach barwnych; mogą być białe i szare (w odmianie jasnej) lub dymnoszare (w odmianie ciemnej). Młode mając 50–60 dni opuszczają gniazdo. Nie potrafią jeszcze latać, więc po zeskoczeniu ze skał pływają po morzu. Żywią się planktonem zbieranym z powierzchni wody. Fulmary zaczynają rozmnażać się w wieku 5–12 lat; dożywają do 50 (według innego źródła dojrzałość płciową uzyskują dopiero w wieku 9 lat).
Jedna z kolonii fulmarów znajduje się na wyspie Eynhallow.
IUCN uznaje fulmara zwyczajnego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988. W przeszłości fulmary były intensywnie odławiane na pokarm; sporadycznie dzieje się to dalej na Alasce, Grenlandii, Islandii, Svalbardzie i Wyspach Owczych. W niektórych koloniach szczególnym zagrożeniem dla fulmarów jest drapieżnictwo ze strony inwazyjnych ssaków, między innymi lisów, szczurów, myszy. Cierpią również wskutek wycieków ropy, szczególnie na północno-wschodnim Atlantyku, i przypadkowego połykania śmieci wyrzucanych do mórz. Łapią się również na takle. W 2016 populację oszacowano na 7 mln par lęgowych lub 20 mln osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy, ale liczebność populacji europejskiej maleje.
W Polsce fulmar podlega ścisłej ochronie gatunkowej.
