Maoryszanka uszata, uchatka nowozelandzka (Phocarctos hookeri) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny uchatkowatych. Występuje silny dymorfizm płciowy z samcami znacznie większymi i cięższymi od samic. Cechuje się potężną głową i szyją, kończyny ma przekształcone w płetwy. Występuje w morzu na południe od Nowej Zelandii, rozmnaża się i wyleguje na lądzie. Praktykuje poligamię, samce wykazują terytorializm. Po rocznej ciąży z opóźnioną implantacją samica rodzi pojedyncze młode, które karmi tłustym mlekiem. Sama poluje w morzu. Liczebność obniża się, gatunkowi zagraża wyginięcie, wedle prognoz IUCN, w czasie następnych pięciu pokoleń.
Mi
MięsożerneMi
MięczakożercyRy
RybożernePł
PławnyTe
TerytorialneTerytorium – obszar zajmowany wyłącznie przez jedno zwierzę lub grupę zwierząt. Własne terytorium zwiększa szanse przeżycia osobnika, gdyż z...
Lą
LądoweSt
StadneŻyworodność, żyworództwo, wiwiparia – rodzaj reprodukcji polegający na tym, że komórki jajowe zapładniane są w obrębie dróg rodnych sami...
Po
PoligamiaZw
Zwierzęta poligamiiPoligamia – małżeństwo z więcej niż jedną osobą, najczęściej jednego mężczyzny z dwiema lub więcej kobietami lub między jedną kobietą...
Zw
Zwierzęta z hierarchią dominacjiHierarchia społeczna, hierarchia dominacyjna – społeczna przewaga pojedynczych osobników nad innymi, oparta na dominacji socjalna struktura grupy ...
Sp
SpołeczneNi
Nie migrująceN
zacznij od...Długość ciała samic 180–200 cm, samców 230–270 cm; masa ciała samic 90–165 kg, samców od 300–320 do 450 kg. Noworodki osiągają długość 70–100 cm i masę 8–10 kg. Występuje dymorfizm płciowy – dorosłe samce są 1,2–1,5 razy dłuższe i 3–4 razy cięższe od dorosłych samic. Są krępej budowy.
Samce są koloru czarnego bądź brązowego, ciemnieją dojrzewając. Wcześniej prezentują samicze barwy, niekiedy z odcieniem bladorudego. Wyglądając tak w wieku od jednego do trzech lat, w wieku czterech robią się ciemniejsze na grzbiecie, barwę bladą pozostawiając na piersi i brzuchu, rośnie im też szyja, a na szyi grzywa, u starszych osobników niekiedy jasna, srebrzysta. W wieku lat pięciu-sześciu są już zupełnie ciemne, czarnobrązowe. Samice są jasnobrązowe, kremowe bądź szare grzbietowo, z jaśniejszym kolorem w okolicach oczu, pyska i uszu, z ciemniejszym sklepieniem, często z jaśniejszym ubarwieniem klatki piersiowej i brzucha, aczkolwiek niekoniecznie. Osobniki młodociane przypominają samice. Noworodki przychodzą na świat czarne z jaśniejszym kolorem na głowie i szyi w formie jasna pasa przebiegającego po grzbiecie pyska. Samce są ciemniejsze od samiczek. Obie ich płcie mają gęste futro. Linienie odbywa się co roku i trwa 2 miesiące, zwykle pomiędzy styczniem a czerwcem.
Duża głowa kończy się szerokim pyskiem, kwadratowym bądź zaostrzonym, na końcu którego widnieje czarny, mięsisty, nagi nos (rhinarium). Po bokach wyrastają wibryssy, niebyt bądź umiarkowanie długie, niekiedy tylko sięgające uszu. Małżowina uszna jest obecna, co stanowi cechę odróżniającą uchatkowate od fokowatych, ale nie jest duża. Wzór zębowy: I C PM = 36. Kształt sklepienia wyraża dymorfizm płciowy: samiec ma rozwinięty grzebień strzałkowy, będący miejscem przyczepu potężnych mięśni poruszających żuchwą, jednak nie ma bardzo wydatnego czoła. Samica cechuje się bardziej płaską głową, podobnie jak osobniki młodociane. Noworodki mają znacznie lżej zbudowany pysk.
Głowa osadzona jest na szyi, u uchatkowatych dłuższej niż u fokowatych, u samca bardzo szerokiej i potężnej, porosłej grzywą u starszych samców jasnych włosów. Samice nie mają ani tak potężnej szyi, ani grzywy (znowu dymorfizm płciowy).
Kończyny uchatkowatych przekształcone są w płetwy. Na grzbietowej powierzchni przednich płetw rośnie rzadki włos, podczas gdy większa ich część jest naga, pokryta ciemną, sprawiającą skórzaste wrażenie skórą. Kształt nadaje płetwie najdłuższy pierwszy palec, zakrzywiający się do tyłu. Tylne łapy również przekształciły się w płetwy, inaczej niż u lądowych krewnych maoryszanki. Grzbietową powierzchnię proksymalnie porasta rzadkie futro, dystalnie zaś są one nagie i skórzaste. W przedłużenie paliczków leżą chrząstki wydłużające płetwę. Najdłuższy jest pierwszy i piąty palec.
Maoryszanka uszata występuje w wodach subantarktycznych południowej części Oceanu Spokojnego, głównie na wyspach Auckland, Campbella i wyspie Stewart oraz na nowozelandzkiej Wyspie Południowej. Niekiedy odwiedzają wyspę Macquarie. Najważniejszym miejscem rozrodu jest Auckland, poza tym zwłaszcza wyspa Campbella, w mniejszym stopniu wyspy u południowego brzegu Wyspy Południowej, na której to spotyka się natomiast głównie wylegujące się samce wiekiem od 2 do 11 lat. Na wyspie Stewarta młode znaleziono w pojedynczym sezonie. Obecny zasięg zdaje się znacznie mniejszy od zajmowanego przez maoryszanki przed pojawieniem się na Nowej Zelandii człowieka rozumnego. Niegdyś maoryszanki sięgały Wyspy Północnej i zajmowały całe wybrzeża Wyspy Południowej.
Maoryszanka uszata wiedzie częściowo wodny tryb życia w morzu na południe od Nowej Zelandii. Łatwo nurkuje osiągając głębokość do 700 m.
Rozmnaża się jednak na lądzie, jako że żaden z uchatkowatych nie potrafi rozmnażać się na morzu. Wybiera piaszczyste bądź kamieniste plaże. Jednak w przeciwieństwie do swych krewnych zapuszcza się dalej w ląd. Samce nie idą dalej niż 0,5 km, ale samice, chcąc uniknąć właśnie obecności zagrażających ich potomstwu samców, wchodzą w ląd na 1,5 km, często wykorzystując okolice porosłe krzewami czy nawet lasem. Sięga wysokości 500 m nad poziomem morza.
Maoryszanka uszata poluje na zwierzęta wodne zamieszkujące pelagial i przydenne. Webber wymienia wśród jej zdobyczy Hemerocoetes monopterygius, Macruronus novaezelandiae, Munida gregaria, Macrourinae, Salpidae, kalmary, ośmiornice, skorupiaki, pingwiny. Zauważa również, że maoryszanka nie stroni od konsumpcji innych przedstawicieli swej rodziny, jak kotik nowozelandzki, ale też kotik antarktyczny i kotik subantarktyczny, a nawet młodych swego własnego gatunku.
O ile wedle IUCN jedynym drapieżnikiem polującym na maoryszankę jest żarłacz biały, wedle Webbera drapieżnikami polującymi na maoryszanki są orka oceaniczna, rekiny i amfitryta lamparcia.
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered „zagrożony”). Wcześniej, w 1994, 1996 i 2008 figurowała ona jako narażona na wyginięcie. Klasyfikację zmieniono w 2015.
Całkowita liczebność maoryszanki uszatej spada. IUCN szacuje liczbę dorosłych osobników na 3031 zwierząt. Jednakże całkowitą liczebność ocenia się zazwyczaj na podstawie szacunków liczby szczeniąt. Tak więc przyjmuje się, że na dorosłą samicę przypada 0,65 szczenięcia, a jedna na pięć samic potomstwa się nie dochowuje. Licząc w ten sposób, liczebność w latach 2008-2009 oszacowano na 9880 maoryszanek, podczas gdy w 2013-2014 na 3031. Przeżywalność młodych jest niska, umieralność dorosłych zaś wysoka. Odnotowano zmiany w masie szczeniąt, składzie mleka.
W przeszłości pogłowie maoryszanek zdziesiątkowały komercyjne polowania na początku XIX wieku, kontynuowane w mniejszym stopniu do połowy XX wieku. Wśród zagrożeń wymienić można zmianę klimatu wywołaną przez człowieka, rybołówstwo, choroby, zgony na drogach i zmiany wywołane w środowisku przez człowieka, budującego blisko brzegu budynki, zakładającego ogrody itd. Maoryszanki notowano w przyłowiu choćby kalmarów. Epizoocje w latach 1998, 2002 i 2003 (dwie ostatnie wywołane przez Klebsiella pneumoniae) wiązały się z wczesnymi zgonami odpowiednio 50%, 33% i 21% młodych. Szacunki wskazują na spadek liczebności szczeniąt o 4% rocznie od 1997/1998, co wskazuje na prawdopodobieństwo zaledwie 2%, że gatunek przetrwa następnych 5 pokoleń. Wprowadzono co prawda ograniczenia rybołówstwa, ale nie zahamowały one spadku pogłowia maoryszanek uszatych.
