Czapecznik ubogi (Smithornis capensis) – gatunek małego ptaka z rodziny nosoczubów (Calyptomenidae). Zamieszkuje Afrykę Subsaharyjską. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Długość ciała wynosi 12–14 cm; masa ciała samców 21–26,9 g, samic 17,4–27,5 g (badano tylko ptaki z RPA). Czapeczniki ubogie są krępej postury, mają luźne i jedwabiste upierzenie. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. Opis dotyczy ptaków podgatunku nominatywnego. Kantarek żółty. Ciemię u samca jest czarne. Boki szyi, grzbiet, kuper i barkówki żółtobrązowe, nieco oliwkowe; przez każde pióro przechodzi ciemniejszy pas (w kolorze umbry). U samicy ciemię ma barwę łupkowoszarą, pokrywają je paski o kolorze umbry; na grzbiecie paski te są węższe niż u samca. Poza tym ptaki obydwu płci nie różnią się znacząco ubarwieniem. Broda, gardło, pierś i brzuch brudnobiałe, ozdobione szarobrązowym pasami. Na bokach piersi i okolicach kloaki widoczny ochrowy nalot. Pokrywy skrzydłowe, lotki i sterówki ciemne, szarobrązowe. Część z pokryw skrzydłowych mniejszych i drugorzędowych wyróżnia się żółtymi krawędziami. Sterówki mają oliwkowobrązowe krawędzie, najbardziej widoczne na chorągiewkach zewnętrznych. Górna szczęka ciemna, oliwkowobrązowa; żuchwa jasna, słomkowożółta. Nogi i stopy żółtozielone.
IOC wyróżnia następujące podgatunki:
Środowiskiem życia czapeczników ubogich są środkowe warstwy nizinnych lasów wiecznie zielonych, podszyt nadrzecznych i innych gęstych lasów oraz zarośla roślin zrzucających liście na zimę. Przeważnie przesiadują bez ruchu i w ciszy, co sprawia, są często przeoczane podczas badań terenowych. Żywią się bezkręgowcami, w tym prostoskrzydłymi, imago i larwami chrząszczy, pluskwiakami, mrówkami, gąsienicami, jajami motyli i pajęczakami.
Okres składania jaj zależy od obszaru, w którym występują ptaki, ale przeważnie wypada na czas od października do stycznia. Obydwa ptaki z pary uczestniczą w budowie gniazda. Ma ono formę owalnej struktury z bocznym wejściem; budulec stanowi kora, suche liście, gałązki, trawa, korzonki, często spojone pajęczyną. Nie jest ukryte, zwisa z gałęzi drzewa, przeważnie na wysokości 1,5–3 m nad ziemią. Zniesienie liczy 1–3 jaja. Wymiary dla 6 jaj: 19,8–21,5 na 15,4–17,1 mm. Skorupka ma barwę białą, jest połyskliwa. Samica wysiaduje jaja sama przez 16–17 dni, pilnowana przez samca. Niewiele wiadomo o rozwoju młodych poza tym. Zajmuje się nimi głównie samiec. Są w pełni opierzone po 14–16 dniach życia.
IUCN uznaje czapecznika ubogiego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako lokalnie pospolity. Populacja najprawdopodobniej ma trend spadkowy ze względu na niszczenie środowiska życia tych ptaków.
