Cudowronka wielka (Paradisaea apoda) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny cudowronek. Spreparowane okazy tego gatunku były jednymi z pierwszych przedstawicieli ptaków rajskich, które przywieziono do Europy. Występuje na Wyspach Aru i w południowej Nowej Gwinei, głównie w jej zachodniej części. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Długość ciała samca wynosi około 43 cm (bez ozdobnych środkowych sterówek, które same mierzą do 56 cm), samicy – około 35 cm. Masa ciała u 31 zbadanych osobników: 205–255 g u samców z Nowej Gwinei, 330–429 g u samców z Wysp Aru; 154–193 g u samic z Nowej Gwinei i 205–232 g u samic z Wysp Aru. Poniżej przedstawiono wymiary szczegółowe podane w milimetrach. W przypadku samców uwzględniono tylko te dotyczące osobników w pełnym upierzeniu.
U samca kantarek, czoło, pokrywy uszne, broda i gardło są szmaragdowozielone, żółtawe i opalizujące. Nozdrza zakryte piórami. Pozostała część głowy, w tym kark i tył szyi, jasne pomarańczowożółte z domieszką srebrnego połysku. Cały wierzch ciała, łącznie z górną częścią skrzydeł i ogonem, kasztanowobrązowe z ciemniejszym brązowym nalotem na płaszczu, grzbiecie i pokrywach skrzydłowych mniejszych oraz pomarańczowożółtym na zewnętrznych krawędziach pokryw skrzydłowych wielkich. Środkowe sterówki są znacznie wydłużone, chorągiewka obejmuje zaledwie nasadę pióra, poza nią ze stosiny wyrastają wyłącznie podobne do drutów czarne struktury. W górnej części piersi puszysta połać piór o ciemnobrązowej barwie, stopniowo w tył ciała jaśnieje aż do barwy różowobrązowej na nogawicach, wokół kloaki i na pokrywach podogonowych. Z boków ciała wyrastają długie pióra nitkowate, u nasady żółte, potem kasztanowo paskowane, stopniowo jaśniejące do brudnej bieli. Tęczówka żółta (cytrynowożółta). Dziób niebieskoszary, nogi fioletowawe, szarobrązowe.
Samice są mniejsze od samców, co szczególnie przejawia się w długości skrzydła. Mają również krótsze środkowe sterówki, węższe i bardziej zaostrzone od pozostałych. Głowa i górna część piersi ciemnobrązowe. Wierzch ciała jak u samca, lecz ciemniejszy i bez pomarańczowożółtego nalotu; spód ciała również podobny do samczego. Tęczówka cytrynowożółta, dziób niebieskoszary, nogi różowawe, szarobrązowe. Osobniki młodociane nie zostały dotychczas opisane. Młodociane samce podobne do samic. Niemal dorosłe samce (subadult) o zmiennym upierzeniu, ogółem z upierzeniem jak u samic, lecz z pojawiającymi się już typowymi dla samców piórami, które początkowo wyrastają na głowie. Proces zmiany szat u cudowronek wielkich jest słabo poznany, prawdopodobnie samce uzyskują pełną szatę dorosłą po 5 lub 6 latach.
Osobniki z Nowej Gwinei mają różnić się od tych z Wysp Aru jaśniejszą górną częścią piersi, większą ilością kasztanowej barwy w upierzeniu i mniejszymi rozmiarami.
Cudowronki wielkie zamieszkują Wyspy Aru (jako jeden z 4 gatunków w rodzinie) i Nową Gwineę od miejscowości Timika (według innego źródła od rzeki Mimika) na wschód po zlewnię rzek Fly i Strickland. BirdLife International szacuje zasięg występowania na 307 tys. km². Gatunek introdukowano niegdyś na Małe Tobago w archipelagu Małych Antyli, gdzie jednak wymarł. Na wyspę wprowadzono cudowronki wielkie w 1909 roku, aby stworzyć ostoję wolną od kłusowników. Stopniowo ich liczebność zmniejszała się, a w 1963 wyspę nawiedził huragan, przetrzebiając być może pozostałą przy życiu populację.
Środowiskiem życia cudowronek wielkich są lasy na nizinach i pagórkowatych terenach, od poziomu morza do około 920 m n.p.m., w regionie Ok Tedi do około 640 m n.p.m. Nie występują na wybrzeżach. Pomimo długiego istnienia tego gatunku w świadomości europejskich badaczy jeszcze na początku XXI wieku był to prawdopodobnie najsłabiej poznany przedstawiciel rodzaju. Jest niewiele obserwacji żerujących ptaków. Pożywieniem cudowronek wielkich są owoce i stawonogi. Osobniki o upierzeniu w typie samicy często widywane są w małych grupach, niekiedy wraz z fałdowronami czarnymi (Manucodia ater) i innymi owocożernymi ptakami. Samce poza tokowiskami zwykle przebywają samotnie. Pieśń samca zapisywana jest w transkrypcji angielskiej jako wank wank wank wank wok wok wok i różne tego wariacje. Dźwięk zapisywany jako wauk lub wonk jest podstawowym zawołaniem samców cudowronek wielkich. Szczegółowo głosy tych ptaków badał i opisywał James J. Dinsmore.
Aktywność lęgową stwierdzano w marcu, maju i od sierpnia do grudnia. Gatunek jest poligyniczny. Samica w całości odpowiada za budowę gniazda i wychowanie młodych. Samce gromadzą się na tokowiskach w gałęziach drzew. Tokowiska znajdują się tuż pod piętrem koron, na poziomych gałęziach. Skupia się na nich przynajmniej do 15 samców, które – aby przygotować arenę przed pokazem – obrywają liście z najbliższego otoczenia wybranych gałęzi. Lokalizacja tokowisk jest stała, mogą być one wykorzystywane latami. Samce popisują się zarówno w obecności samic, jak i zanim jeszcze te się pojawią. W języku angielskim trzy kolejne fazy popisów określa się jako „Convergence Display”, „Pump (charging) Display” i „Static Display”.
Gniazdo opisano po raz pierwszy w 2003 roku, choć zabrano je w 1925 i przechowywano później w Muzeum Historii Naturalnej w Tring. Miało formę płaskiej struktury podobnej do miseczki o średnicy 21 cm. Umieszczone było na rozwidleniu gałęzi dużego drzewa. Podstawę tworzyły duże liście, górną część – epifityczne storczyki lub łodygi pnączy z niewielką ilością liści podobnych do Pyrrosia paproci. Wyściółkę stanowiły wąsy czepne pnączy. W zniesieniu 1 jajo. Wymiary 3 zbadanych jaj z Wysp Aru: 39,1 na 27,4 mm, 38,4 na 25,4 mm i 35,2 na 25,5 mm (dane pochodzą z początku XX wieku). Skorupka różowopłowa z paskami i plamkami. W niewoli inkubacja trwa 16–17 dni. Młode wykluwają się w przeciągu 12–46 godzin. Klują się nagie i ślepe. Czwartego dnia życia zaczynają wyrastać im pierwsze pióra na skrzydłach, w 5–8. dniach – na całym ciele. 6–8. dnia zaczynają otwierać się oczy. Osłonki piór zaczynają pękać w 12. dniu życia. Młode opuszczają gniazdo po 18–20 dniach życia, a po 29–32 dniach od wyklucia potrafią samodzielnie żerować.
IUCN uznaje cudowronkę wielką za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988 (stan w 2019). BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za spadkowy. Powołuje się na informacje z 1998, wedle których ma być to ptak pospolity, jednak z liczebnością malejącą wskutek odłowu dla ozdobnych piór. W połowie lat 80. XX wieku cudowronki wielkie miały być stosunkowo pospolite, względnie – pospolite, jednak samce spotykane były rzadko ze względu na zabijanie ich dla piór.W związku z olbrzymim popytem na pióra ptaków rajskich (na początku XX w sprzedawano w Londynie ok. 40 tys. skórek z piórami rocznie), stwarzającym zagrożenie dla egzystencji gatunków, już w 1908 roku z inicjatywy Królewskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków oraz Audubon Society zakazano polowań eksportowych na te ptaki. W 1917 r. wprowadzono zakaz importu piór ptaków rajskich do Anglii. W Indonezji zakaz handlu tym towarem wprowadzono dopiero w 2002 roku.
