Szlachar, tracz długodzioby, długodziób (Mergus serrator) – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący Eurazję i Amerykę Północną. Mimo rozległego zasięgu występowania nie wyróżnia się podgatunków. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Szlachar zamieszkuje Eurazję (pas od Wysp Brytyjskich, przez Beneluks, Europę Środkową i Wschodnią, południową Syberię po Mandżurię i północną Japonię) oraz Amerykę Północną po Wielkie Jeziora Północnoamerykańskie na południu, a także Grenlandię i Islandię.
Niektóre populacje są osiadłe lub koczujące. Północne populacje wędrowne, przeloty w marcu–maju i październiku–grudniu. Zimuje na brzegach Morza Śródziemnego, europejskich brzegach Atlantyku, Morza Północnego, Bałtyku, pacyficznych wybrzeżach Azji oraz wschodnim i zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej.
W Polsce do niedawna skrajnie nielicznie gnieździł się na Kaszubach, Pomorzu i na Mazurach. Jeszcze w latach 1986–1995 liczebność krajowej populacji lęgowej szacowano na 40–60 par. Ostatni potwierdzony lęg (według stanu na 2020) odnotowano w 2003 roku na Jeziorach Wdzydzkich. W trakcie przelotów pojawia się w całym kraju, liczniej na wybrzeżu. Również zimuje na wybrzeżu, głównie w dwóch rejonach: na Zatoce Pomorskiej i wzdłuż zachodniego wybrzeża oraz na Zatoce Gdańskiej.
Czyste wody, zarówno stojące jak i bieżące, w strefie tundry, tajgi i lasów mieszanych, a także morskie wybrzeża, wysepki i fiordy. Wytrzymują ostre mrozy na rzekach o wartkim prądzie, które zimą nie zamarzają.
Wyłącznie zwierzęta, głównie drobne ryby słodkowodne i morskie. Pokarm zdobywają nurkując, często w stadzie.
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody szlachar nieprzerwanie od 1988 roku uznawany jest za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji w 2016 roku, według szacunków organizacji Wetlands International, mieściła się w przedziale około 495–605 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny, choć według szacunków organizacji BirdLife International (2015) populacja europejska zmniejsza się.
W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową, wymaga ochrony czynnej. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek wymarły regionalnie (RE) – dotyczy populacji lęgowej. Wśród przyczyn, które doprowadziły do wymarcia krajowej populacji, wymienia się: drapieżnictwo ze strony ssaków takich jak norka amerykańska, jenot lub kuna (plądrowanie lęgów, zagryzanie wysiadujących samic), płoszenie ptaków przez ludzi, czy też eutrofizację wód. Liczebność populacji zimującej w Polsce w latach 2013–2018 szacowano na 1000–6700 osobników.
