Butlonos zwyczajny, butlonos, delfin butelkonosy, delfin butlonosy, afalina (Tursiops truncatus) – gatunek ssaka z rodziny delfinowatych (Delphinidae) należy do najczęściej występujących i najszerzej rozprzestrzenionych gatunków delfinów.
Butlonosy to duże delfiny. Ich skóra jest szara, po stronie grzbietowej ciemniejsza, po brzusznej biała. Delfiny żyjące w cieplejszych, przejrzystszych wodach są ciemniejsze, prawie czarne.
Walenie te charakteryzują się obecnością dzioba, żuchwa jest dalej wysunięta, niż górna szczęka. Płetwa grzbietowa jest łagodnie zakrzywiona do tyłu. Najbliższe butlonosom pod względem wyglądu są delfiny Stenella.
Osobniki tego gatunku nie wykazują dużego dymorfizmu płciowego.
Jak wszystkie delfiny, delfin butlonosy nie ma zmysłu powonienia, ma za to dobry wzrok. Dzięki zdolności akomodacji soczewek może widzieć ostro zarówno w wodzie jak i na powierzchni wody. Ważniejszy od wzroku jest jednak słuch. Butlonos odbiera nie tylko dźwięki w zakresie ludzkiego słuchu, lecz także ultradźwięki. Te ostatnie wykorzystuje do echolokacji. Fale dźwiękowe ogniskowane są w poduszce tłuszczowej (tzw. melon) znajdującej się za czołem. W strefie wody płytkiej delfin często pływa na grzbiecie. Być może w ten sposób zmniejsza zaburzenia w swym systemie echolokacji i może otrzymać lepszy akustyczny obraz otoczenia.
Butlonosy żyją w średniej wielkości grupach, lecz zdarzają się i samotne osobniki. Grupy liczą zazwyczaj około 10 osobników (u wybrzeży) do 25 (na oceanie). Nierzadko jednak grupy łączą się w stada liczące kilkuset członków, np. w tropikalnym obszarze Pacyfiku.
Zaliczają się do najszybszych waleni - osiągają prędkości rzędu 40 km/h. Zanurza się na głębokość do 300 m i wytrzymuje bez oddychania do 15 minut. Na takiej głębokości poluje na ryby denne jak barweny, sumy, węgorze, a także na ośmiornice. Dzięki swej szybkości poza orką nie mają naturalnych wrogów.
W zasięgu jego występowania znajdują się wody tropikalne do umiarkowanych, przybrzeżne do śródlądowych. W Morzu Bałtyckim spotykany bardzo rzadko. W pierwszej połowie sierpnia 2015 roku zaobserwowano parę butlonosów w Zatoce Gdańskiej (ostatni raz widziano je tam w XIX wieku), a w początku 2019 pojedynczego osobnika.
